M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

3.2.
 
Ishsizlik tushunchasi va ishsizlik darajasining o‘lchanishi 
 
Iqtisodiyotning beqaror rivojlanishi oqibatida, iqtisodiy pasayish 
davrida ishlab chiqarish resurslari to‘liq foydalanilmay qoladi. 
YaIMni yaratishda qatnashadigan iqtisodiy resurslarning eng 
asosiylaridan biri bo‘lgan mehnat resurslaridan to‘liq foydalanilmaslik 
ishsizlikda namoyon bo‘ladi. 
Makroiqisodiy tahlilda mehnat resurslari emas balki ishchi kuchi 
kategoriyasidan ko‘proq foydalaniladi. 
Ishchi kuchi yoki iqtisodiy faol aholi deganda mehnatga 
layoqatli yoshdagi ishlayotgan va ishsiz yurgan aholining umumiy 
soni tushuniladi. 
Mehnat bozorida boshqa resurslar bozori singari talab va taklif 
qonuni amal qiladi. Ishchi kuchining bahosi hisoblangan real ish haqi 
hajmi oshsa ishchi kuchiga bo‘lgan talab qisqaradi, agar real ish haqi 
hajmi kamaysa ishchi kuchiga bo‘lgan talab ortadi, ishchi kuchi taklifi 
esa kamayadi. Ishchi kuchiga bo‘lgan talab miqdorining ishchi kuchi 
taklifi miqdoridan kam bo‘lishi ishsizlikni keltirib chiqaradi. 
Ishsizlar 
– bu, ishchi kuchining bir qismi bo‘lib, ijtimoiy ishlab 
chiqarishda band bo‘lmagan, lekin ishlashni xohlovchi va faol ish 
qidirayotgan aholidir. 
Ishsizlik darajasi 
deb ishsizlarni ishchi kuchi soniga nisbatiga (% 
hisobida) aytiladi va uni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin: 
Ishsizlik darajasi =(ishsizlar soni / ishchi kuchi soni)x100 
Ishsizlikning quyidagi turlari mavjud: 
Friksion ishsizlik. 
Unga ish qidirayotgan yoki yaqin vaqtlar 
ichida ish bilan ta’minlanishni kutayotgan ishchi kuchi kiradi. 
Ishsizlikning bu turi asosan ish yoki turar joylarni o‘zgartirish, o‘quv 
yurtlarini tugatish va shuningdek, boshqa sabablardan kelib chiqadi. U 
doimo mavjud bo‘lib, ma’lum bir darajada kerakli hisoblanadi. 

---

43