M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

16.
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

238 
19-BOB. VALUTA KURSI 
 
Reja: 
19.1.
 
Valuta va jahon valuta tizimi tushunchasi. 
19.2.
 
Valuta bozorini davlat tomonidan tartibga solish usullari. 
19.3.
 
Valuta kursi va uni belgilovchi omillar. 
19.4.
 
Xarid qobiliyati pariteti. 
19.5.
 
Makroiqtisodiy siyosatning nominal va real valuta 
kurslariga ta’siri
. 
 
19.1.
 
Valuta va jahon valuta tizimi tushunchasi 
Xalqaro valuta munosabatlari pulning xalqaro to‘lov jarayoniga 
xizmat qilishi jarayonida vujudga keladi. U tashqi savdo bilan birga 
paydo bo‘ldi va rivojlanishning uzoq yo‘lini bosib o‘tdi. Tarix 
davomida jahon puli va xalqaro hisob-kitob shakllari o‘zgardi. Bir 
vaqtda valuta munosabatlari ahamiyati o‘sdi va ularning nisbatan 
mustaqil darajasi oshdi. Tovarlar, xizmatlar, kapitallar va ishchi kuchi 
harakati mamlakatdan mamlakatga ko‘chadigan pul massasalari oqimi 
yordamida amalga oshadi. Bu harakatni tartibga solish zarurligi 
xalqaro valuta tizimi va jahon valuta tizimlarining shakllanishiga olib 
keldi. 
Valuta – keng ma’noda mamlakat pul birligini (masalan, 
so‘m, dollar, marka, funt-sterling va hokazo) anglatadi. Qisqa 
ma’noda valuta atamasi chet davlatlarning pul belgisi ma’nosida 
qo‘lla–niladi. Har bir milliy bozor xususiy milliy valuta tizimiga 
ega. 
Milliy valuta tizimi bazasida jahon bozori rivojlanishi natijasida 
tarkib topadigan va davlatlararo kelishuvlar bilan mustahkamlangan 
xalqaro valuta munosabatlarini tashkil qilish shakli bo‘lgan jahon 
valuta tizimi amal qiladi. 
Mamlakatlar o‘rtasida tovar va xizmatlar oqimi ko‘paygani sari 
pul vositalarini ayirboshlashi ham tobora oshib boradi, o‘zaro hisob- 
kitoblardagi nomutanosiblik muammolari yuzaga keladi. Bularning 
barchasi jahon valuta tizimining barpo etilishiga obyektiv shart-
sharoitlar yaratadi. Uning maqsadi – mamlakatlar o‘rtasidagi barcha 
turdagi bitimlarni amalga oshirishni tartibga solishdan va shuningdek, 
bu ishlarni tezlashtirishdan iborat. Shunday qilib,