M sh. Nurm atova, sh. T. Hasanova rasm, buyumlar yasash ya tasviriy faoliyat

IV вов.
MAKTABGACHA ГАТЛМ M UASSASASIDA TASVIRIY
FAOLIYAT M A SH G ‘ULOTLARIM TASHKIL ETISH
Tasviriy faoliyat m ashg‘ulotlari bu rasm chizish, loy, applikatsiya, 
qurish-yasash m ashg ‘ulo tlarid ir. Bu m ash g ‘ulo tlar m aktabgacha 
t a i im m uassasasining barch a guruhlarida aniq bir vaqtda, rejim
asosida uyushtiriladi.
I kichik guruhda yilning boshida u n cha katta b o im a g a n guruhlar 
bilan, yilning ikkinchi y arm idan boshlab bu tu n bir guruh bilan 
uyushtiriladi.
I kichik guruhda m ash g‘u lotlar yilning birinchi yarm ida 5—7 
daqiqadan asta-sekin 10—15 daqiqagacha c h o ‘zib boriladi.
II
kichik guruhda 15—20 daqiqagacha, o ‘rta g uruhda 20—25 
daqiqagacha, katta tayyorlov g uruhda 30—35 daqiqagacha b o ia d i. 
Tasviriy faoliyat m ashg‘ulotlarining m uvaffaqiyatli uyushtirish, unga 
zarur b o ig a n m ateriallam i o ‘z vaqtida tayyorlashga h am b o g iiq d ir. 
Bu tayyorgarlik ishlari quyidagilardan iboratdir:
a) tarbiyachi rasm va applikatsiya m ashg‘uloti u ch u n kerakli 
kattalikdagi va rangdagi qog‘oz varaqlarini tayyorlaydi (tasvirlanadigan 
pred m etnin g tuzilishiga k o ‘ra). Q og‘oz v a ra g ig a oldindan orqa 
tom oniga bolalarning ism i, fam iliyasi, m ashg‘ulot o ik a z ila d ig a n
sana yozib q o ‘yiladi.
Tarbiyachi old in d an qalam u ch larin i ochib q o ‘yadi (albatta 4—5 
qalam ortiqcha qilib tayyorlab q o ‘yiladi);
b) katta tayyorlov guru h larid a bolalar q o ‘p ro q akvarel b o ‘yog‘ini 
is h la ta d ila r. O ld in d a n b o ‘y o q la r h o i l a n g a n b o i i s h i lo zim . 
M o ‘yqalam lar yaxshilab yuviladi;
v) m ashg‘ulot u c h u n lattalar, b an k a ch a lam i tayyorlash zarur. 
Suv bankalarga m ashg‘ulot boshlanish arafasida quyiladi;
50

---

g) applikatsiya uchun rangli qog‘oz yig‘masi tayyorlanadi (ortiqcha 
m iqdorda).
d) kleyster (u nd an tayyorlanadi);
e) loy haftada bir m arotaba tayyorlanadi, polietilen plenkalarda 
saqlanadi. Tarbiyachi har bir bolaga loy parchasini q o ‘yish uchun 
taxtachalar, katta tayyorlovguruhlari uchun ko‘igazmalar, harakatlanuvchi 
taxtachalar tayyorlaydi, h o ‘l yoki nam lattalar berilishi kerak;
j) plastilin ham rangi bo‘yicha tayyorlanib, rangdor mayda detallami 
yasash jarayonida beriladi. K o‘proq katta guruhlarda beriladi, oldindan 
issiqda yum shatib q o ‘yiladi;
z) m aktabgacha ta ’lim muassasasida k o ‘rgazmali m ateriallar ham
b o iis h i lozim . M asalan, predm etlar, o ‘yinchoqlar, illustratsiyalar, 
xalq am aliy dekorativ san’at nam unalari;
i) har bir guruhda bolalar ishining tahlili uchun ko‘igazmalar bolishi 
kerak. M ashg‘ulot uchun zarur b o ig a n m ateriallam ing h ar biri aniq, 
bir joyda, faoliyat turlariga qarab saqlanishi kerak, navbatchilar bunda 
ularni m ashg‘ulot uchu n tayyorlay olishlari lozim;
k) o ‘rta g uruhdan boshlab bolalar ham tarbiyachi bilan birgalikda 
m ashg‘ulotga tayyorlanib, jarayonga, ya’ni navbatchilikka jalb qilinadi. 
H a j bir guruhda, h a r b ir bola yoki navbatchilar vazifalari tarbiyachi 
to m on idan rejalashtiriladi.
I kichik guruhda: tarbiyachi guruhda bolalam i mashg‘ulotdan keyin 
o ‘z joyini tartibga solishga, ya’ni qolgan loyni, m o‘yqalamni, salfetkani, 
qalam ni tarbiyachiga berishga o ‘rganadilar.
II kichik guruhda; yilning boshida tarbiyachining o ‘zi m ateriallam i 
tayyorlaydi, so‘ng alohida bolalami m ateriallar tayyorlashga jalb etadi. 
Bu navbatchilik em as, balki b a ’zi bolalar uchu n topshiriqlar berish 
hisoblanadi. (yil davom ida tarbiyachi h am m a bolalarni m ehnat 
topshiriqlarini bajarishga jalb etishi lozim ). M ashg‘ulotdan so ‘ng 
bolalar, h a r biri o ‘z stollaridagi n arsalam i oldin um um iy stolga 
olib kelishga o ‘rganadilar, so‘ng tarbiyachi o ‘z yordam chilari bilan 
m o ‘yqalam lam i yuvadi, salfetkalarni yig‘ib oladi.
0 ‘rta g uruhda h a m yilning boshida xuddi II kichik guruh kabi 
topshiriqlar beriladi. Yilning ikkinchi yarm ida tarbiyachi bolalarni 
navbatchilikka jalb etadi. U lar bankalarga suv quyadilar, b o ‘yoqlam i 
q o ‘yib chiqadilar va boshqalar. M ashg‘ulotd an so ‘ng b o ‘yoqlarni 
joyiga olib borib, suv va m o ‘yqalam larni yuvib, joyiga q o ‘yadilar.
51

---

Katta guruhdagi navbatchilar stol va stullam ing qay tarzda turishini 
nazorat qilib, m ashg‘ulotd an so ‘ng stollar ustini artib chiqadilar, ular 
loy, b o ‘yoqni, m o ‘yqalam larni stol ustiga q o ‘yib chiqadilar. Yelim
ham q o‘yib chiqadilar. Taxtachalam i yig‘ib, bankachalam i yuvib, joyiga 
qo‘yadilar, qaychilam i tarqatib, m ashg‘ulotdan so‘ng yig‘ib chiqadilar.
Tayyorlov gu ru h id a navbatchilikka katta m ustaqillik beriladi. 
T arbiyachi bolalarga, navbatchilarga m ashg‘ulot uch u n nim alar 
kerak b o ‘lishini aytadi, n avbatchilar ularni tayyorlaydi. Tarbiyachi 
kuzatadi.