M sh. Nurm atova, sh. T. Hasanova rasm, buyumlar yasash ya tasviriy faoliyat

IV. 2. BOLALARNI M A SH G ‘ULOTLARDA 0 ‘Q IT ISH
0 ‘qitish — m aktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni elem en tar 
bilim lar sistem asi bilan tanishtirishda, «U ch m ing yillikning bolasi 
dasturi»da nazarda tutilgan ko ‘nikm a va m alakalarni shakllantirishda 
yetakchi rolni o ‘ynaydi. 0 ‘qitish jarayonida bolalarga yangi bilim lam i 
m u n ta z am berib borish, ular ja m g ‘argan tasa w u rlarn i aniqlash va 
sistem alash tirish , bo lalarn in g bilish jaray o n lari h am d a tafak ku r 
faolliklarini rivojlantirish am alga oshiriladi.
0 ‘qitish — ikki to m o n lam a jarayon: m ashg‘ulotlar kuzatilar ekan, 
tarbiy achin in g t a i i m berish faoliyatini, uning bolalarga t a ’sir etish 
im koniyatlarini h am da bolalam ing javob berish reaksiyalarini, o ‘quv 
harakatlari sifatini ham baholash m uhim dir.
T a iim jarayoni bolalam ing jism oniy, m a ’naviy, m ehnat va estetik 
rivojlanishlariga h arto m o nlam a ta ’sirk o ‘rsatadi. Shuning u c h u n ta iim
jaray o n in i kuzatishning m u h im vazifasi uning bolalarga tarbiyaviy, 
u m u m ta iim ta ’sirini (kuzatuvchanlik, zehnlilik, aqliy, nutqiy va 
harakat faolligi, m ustaqillik, ijodiy tashabbusning rivojlanishini) 
aniqlashdir.
Pedagog h ar bir m ashg‘ulotda t a iim va tarbiyaning o ‘zaro b o g iiq
vazifalarini amalga oshirishni esda saqlashi muhimdir. Masalan, bolalaiga 
rasm solish usullarini tushuntirar ekan, u bolalarga predm etni izchil 
tah lil qilishni, k o ‘rganlarini tasvirlashni, harakat usullari haqida 
gapirishni, bo ‘yoqdantartibli foydalanishni, o ‘rtog‘iga xalaqit bermaslikni 
oxirida ham m a narsani o ‘zi joy-joyiga olib q o ‘yishni o ‘rgatadi. Shuning 
uchun tasviriy faoliyat mashg‘ulotlarida bolalaming tashqi dunyo haqidagi 
tasaw urlari qandayligini, ular o ‘z fikrlarini erkin bayon qila olishlarini, 
ulam ing lug‘at boyliklari qandayligini aniqlash m um kin. Bolalardagi 
m a ’naviy ta s a w u r darajasini bajarilgan ishlam i baholashi va shu 
kabilardagi fikrlari ham da luqm alaridan bilib olish m um kin. D em ak,
54

---

k o ‘rilgan h ar bir mashg‘ulotlarda dastum in
g
barcha bo‘limlari bo ‘yicha 
bolalar bilan olib borilgan ishning darajasi xuddi ko‘zgudagidek aks 
etadi. Tarbiyachi o ‘tkazadigan m ashg‘ulotlam ing muvaffaqiyati uch 
shartga: dastum i yaxshi bilishga, ta ’lim m etodikasini egallaganlikka, 
o ‘z gum hidagi bolalam ing yosh va individual xususiyatlari ham da 
im koniyatlarini bilishga bog‘liq b o ‘ladi.
Tarbiyachini nazorat qilish va unga yordam ko‘rsatish uchu n 
m aktabgacha ta ’lim muassasasi mudirasi barcha yosh guruhlarining 
dasturini ham da ta ’lim m etodikasini bilishi, m aktabgacha tarbiya 
yoshidagi bolalam ing psixo-fiziologik xususiyatlarini tushunishi, yangi 
ilmiy tadqiqotlar va ilg‘or pedagogik tajribadan xabardor bo ‘lishi kerak.