|
IV. 1. M A S H G ‘ULOTGA TARBIYACHINING
TAYYORLANISHI
M ashg‘ulotni boshlashdan a w a l, tarbiyachi albatta o ‘zi tanlagan
natura, o ‘yinchoq, illustratsiya va o ‘zi bolalarga nisbatan qayerda turishi
kerakligini aniqlab oladi. M ash g'u lotdan oldin tarbiyachi albatta
chizishni, loydan yasashni, qirqishni m ashq qilishi lozim. Bu esa
tarbiyachiga uni tasvir etishning yo‘l va vositalarini aniqlab olish va har
bir m urakkab qism i ustida k o ‘proq ishlashni va bolalarning diqqatini
h am shu yerga k o ‘p ro q to rtish im ko n ini beradi. M ashg ‘ulotga
tayyorlanish jarayonida tarbiyachi metodik adabiyot-laiga murojaat etadi,
qay bir metod va usullami qo‘llash mumkinligi ustida ishlaydi. Tarbiyachi
mashg‘ulotni tashkil etishga tayyor b o ‘lgach, bolalami o ‘yin faoliyatidan
asta ta ’limiy faoliyatga k o ‘chirib o ‘tadi. M ashg‘ulotni tashkil etish
jarayoni bir-ikki daqiqani tashkil etadi. Bu qism m ashg‘ulotga qarab
turlicha uyushtirilishi mumkin. Masalan, bolalaming tasvirlashlari kerak
bo‘ladigan predm et yoki illustratsiyalami ko‘rishni, kichkintoylarga esa
o ‘sha narsa bilan o ‘ynashi, q o ‘li bilan tegishi m um kin b o ‘ladi. Kichik
guruhdan boshlab bolalami sekin-asta, shovqinsiz, stol atrofiga o ‘tirishga
o ‘rgatamiz. M ashg‘ulotning turiga va m azm uniga qarab, turlicha
o ‘tkazilishi m um kin. M asalan, kichik guruhda yarim oysim on shaklda
o ‘tkazish m um kin. B unda tarbiyachi har bir bolani k radi va yordam
k o ‘rsatish m aqsadida h ar birining oldiga borishi m um kin.
H am m a m ashg‘ulotlar u ch qismga b o ‘linadi:
m ashg‘ulotn in g boshlanishi — to p sh iriqn i tushuntirish;
mashg‘ulotning borishi — topshiriqning bolalar tom onidan bajarilishi;
m ashg‘ulotning yakuni — bolalar bilan bajarilgan topshiriqni tahlil
qilish.
52
I
va II qismlar bolalar yoshi va topshiriqqa qarab, 2—5 daqiqagacha
davom etishi m um kin, 1 qismda tarbiyachi bolalarga ular bajaradigan
topshiriqni xabar qiladi. Tarbiyachining tushuntirishi emotsional, ijodiy
kayfiyat tu g ‘dirishi lozim. II qism da tarbiyachi bolalarning berilgan
topshiriqni bajarishga kirishishlarini tekshiradi. Bolalar ishi o ‘rtasida
pauza boim asligini, bola bir topshiriqni bajardimi, keyingisiga darhol
o iish la ri, bajarishlarini kuzatish lozim. M ashg‘ulot davomida bolalar
tin c h ishlashga, o ‘z o ‘rinlaridan so ‘roqsiz turm aslikka o ‘rganadilar.
Katta guruhdagi bolalar dastawal tarbi-yachi ruxsati bilan, keyin o ‘zlari
suvni, m o ‘yqalam ni o ‘z joyiga q o ‘yadilar. K ichik guruhda bolalar
mustaqil bo‘lmaganlari uchun ko‘proq taibiyachining o ‘zi bolalar oldiga
kelib turadi. 0 ‘rta guruhdan boshlab bolalar tarbiyachiga q o ‘llarini
k o ia rib , m urojaat etishga o ‘rganadilar. Bolalarni asta-sekin m ustaqil
ishlashga o ‘rgatib boriladi. Bor b o ig a n qiyinchiliklarni o ‘zlari hal
etish y o ila rin i o ‘rganib boradilar. M ashg‘ulotning yakuniga 5 daqiqa
qolganda bolalar ogohlantiriladi. Bu narsa kichik guruh bolalari uchun
ortiq ch a hisoblanadi, chunki ular hali bu aloqani egallam agan
b o iad ila r. K ichik guruhdan boshlab bolalarga agarda ishini oldinroq
tugatgan b o isa , o ‘zi yana rasm ni elem ent bilan boyitish taklif etiladi.
Tarbiyachi ishni tugatishni q a tiy a n taklif etsa, bolalar ham m asi ishni
tugatishi va tarbiyachi kunning ikkinchi yarmida bolalarga o ‘z ishlarini
tugatib olishga im kon yaratishi lozim.
B o lalar ish in i ta h lil qilish m u h im m e to d la rd a n biri b o i ib
hisoblanadi. Bolalar ishlarining tahlili taiim iy-tarbiyaviy ahamiyatga
ega. Bolalar ishlari devoriy ro ‘znom a qilib osiladi. Bolalar devoriy
r o ‘zn o m a d a g i ishlarin i yaxshilab k o ‘rib ch iq ad ilar. T arbiyach i
bolalarning fikrlarini s o ia y d i va bolalar ishlariga um um iy baho
beradi. M ashg‘ulotdan so ‘ng bolalarga o ‘z ishlarini k o ‘rib chiqish
uc h u n yana b ir bo r im koniyat yaratib beradi. Agar m ashg‘ulot
ch o ‘zilib, vaqt qolmasa, sayrdan keyin yoki kunning ikkinchi yarmida
am alga oshirish m um kin. Bolalar ishlarida tarbiyachi o ta-o n alar
u c h u n b u rch ak tashkil etadi va bolalar ishlarini u yerda keyingi
m ash g iilo tg ach a qoldiradi. A lbatta ular d astaw al yaxshilab bezati-
ladi. U larni tu rlicha bezatish m um kin. M asalan, pasport sifatida.
Pasport bolalar ishidan katta b o iib , bolalar ismi, familiyasi yoziladi
va ancha vaqtgacha saqlashga imkoniyat beradi. Agar burchak tashkil
etishning iloji b o ‘lmasa, bolalar ishidan albom qilinadi. H ar bir kishiga
53
bittadan varaq ajratiladi va varaq ustiga konvert yopishtiriladi. Bolaning
ismi yozib q o ‘yilib, shu konvertga bolaning har bir bajaigan ishi sohnadi.
A ralash yosh guruhlarda m ashg‘ulotni tashkil etish o ‘ziga xos
xususiyatga egadir. Bu gu ru h n i 2-3 yuqori guruhga b o iib , h a r biri
uch u n o ‘zining dastu r m azm u n i aniq lan adi (bolalam ing ham m asi
birgalikda, bir vaqtda, bir faoliyat bilan shug‘ullansa ham ).
Do'stlaringiz bilan baham: |
