M oliya 5-bob. Moliyaviy rejalashtirish va tartibga solish

100
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M oliya
xo ‘jalik yurituvchi sub’ektlarning barcha daromadlari va xarajatlari 
yig‘indisidan iboratdir. U o ‘tgan yilgi davlatning hisobot yig‘ma 
moliyaviy balansi asosida va mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti- 
ning bashorat ko‘rsatkichlariga muvofiq ravishda tuziladi hamda 
ular byudjet loyihalarini ishlab chiqishda asos bo‘lib xizmat qiladi.
Bu moliyaviy hujjatlar M oliya vazirligi va moliya tizimining 
boshqa bo‘linmalarining faol ishtirokida Iqtisodiyot vazirligi tom o­
nidan ishlab chiqiladi. Balansda byudjet fondi hamda byudjetdan 
tashqaridagi fondlar, sug‘urta fondi, kredit fondi, korxona va tash- 
kilotlarning pul fondlari va nihoyat, fuqarolarning pul mablag‘lari 
tarkibida rejalashtirilayotgan resurslarning shaldlanishi va ulardan 
foydalanish aks ettiriladi. Moliyaviy rejalashtirishning balans metodi 
m am lakat, uning m a’m uriy-hududiy tuzilm alari va m ahalliy 
m a’muriyatlari miqiyosida moliyaviy resurslar defitsitini aniqlashga, 
barcha xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar o ‘rtasida mablag‘larni samarali 
va asosli qayta taqsimlashga imkon beradi. Davlatning moliyaviy 
resurslar balansi mavjud barcha moliyaviy rejalarni yagona tizimga 
birlashtiradi. Uning ko‘rsatkichlari byudjet va kredit rejalarini, 
shuningdek, boshqa moliyaviy rejalarni tuzishda asos sifatida qabul 
qilinadi.
Boshqa bir sintetik balans — aholi daromadlari va xarajatlarining 
balansi — davlatning yig‘ma moliyaviy balansi moliyaviy resurslar 
balansi bilan bevosita bog‘langandir. Unda naqd pulli va naqd pulsiz 
shakllardagi aholi pul resurslarining harakati o ‘z ifodasini topadi. 
Balansda aks ettirilayotgan aholining pul daromadlari o ‘z manbasiga 
ko‘ra quyidagi uch guruhga b o ‘linadi:
• ish haqi va ish haqiga ustamalar, mukofotlar, safar xarajatlari 
uchun m o‘ljallangan mablag‘lar, yollanma xodimlarga ish beruvchi 
tomonidan amalga oshiriladigan ijtimoiy xarakterdagi to ‘ianma!ar;
• tadbirkorlik faoliyatidan olingan daromadlar, korxonalarning 
foydasiga ishtirok etish, shaxsiy mulk bilan operatsiyalar va moliya— 
kredit operatsiyalaridan olinadigan daromadlar;
• ijtim oiy transfertlar — davlat pensiyalari, nafaqalar, stipen- 
diyalar va shunga o ‘xshashlar.
Xuddi shuningdek, balansda aks ettirilayotgan aholining pul 
xarajatlari ham quyidagi gumhlardan iborat bo‘ladi: