Energiyadan oqilona foydalanishning iqtisodiy mexanizmlari

3-ma’ruza
ENERGIYADAN OQILONA FOYDALANISHNING IQTISODIY MEXANIZMLARI


Reja:
1.Aniq maksadga qaratilgan dasturlar va loyiќalarni moliyalash
2. Energiya xosil qiluvchilar va uning iste’molchilariga beriladigan imtiyozla
3. Qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish



Energiyadan oqilona foydalanish soќasidagi aniq maqasadga qaratilgan milliy, tarmoq va mintaqaviy dasturlar va loyixalarni moliyalash energiya jiќatidan samarali "dasturlar va loyixalarni ruyobga chiqa-rishdan foyda oladigan korxonalarning ishlab chiqarish faoliyatidan keladigan daromadlari, byudjetdan taqshari anik maksadga qaratilgan fondlar, ichki va chet el investsiyalari, byudjet manbalarini boshqa manbalar ќisobidan konun ќujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshnriladi.
Energiyadan oqilona foydalanish soќasidagi davlat siyosatini moliyaviy qo‘llab-quvvatlash maqsadida Œzbekiston Respublikasi Xukumati tomonidan byudjetdan tashqarn tarmoqlararo energiyani tejash fondi (matnda bundan buyon energiyani tejash fondi deb yuritiladi) tashkil etiladi.
Kuyidagnlar energiyami tejash fondini shakllanti-rish mynbalari bulishi mumknn:
kreditlar berganlik uchun va fondning boshqa moliya-xujalik faoliyatidan olinadigan fonda;
energiyadan oqilona foydalanish soќasidagi aniq maksadga qaratilgan milliy, tarmok va mintaqaviy dasturlar ќamda loyixalarni ruyobga chiqarishdan oli­nadigan foydaning ulushi;
yuridik va jismoniy shaxslarning, shu jumladan, chet ellik yuridik va jismoniy,shaxslarning antiqa maqsadga karatilgan ixtiyoriy badallari;
znergiyadan nooqilona foydalanganlik uchun iqtisodiy jazo chorasn qo‘llashdan tushadigan mablaђlar;
amaldagi konun ќujjatlariga zid bo‘lmagan boshqa tushumlar.
Energiyadan oqilona foydalanish maqsadida Œzbekiston Respublikasi ќukumati yuridik va jismoniy shaxslarga:
energiyadan oqilona foydalanish soќasidagi aniq maksadga qaratilgan milliy, tarmok va mintaqaviy dasturlar ќamda loyiќalarni davlat imtiyozli- kredit­lar xisobidan moliyalash buyicha;
tarmoklararo ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlarini moliyalash, energiya jiќatidan sama-rador asbob-uskunalarning tajriba turkumlarinn ish­lab chikarish buyicha;
energiyadan foydalanish samaradorligini ancha oshiradigan maxsus asbob-uskunalar, asboblar va materi-allarni import kilganlik uchun bojxona bojlari va soliklar buyicha;
uz vakolatiga muvofnk boshka masalalar buyicha imtiyozlar beradi.
O’zbekiston Respublikasi Ќukumati:
belgilangan normativlarga nisbatan energiya sarfi kamayishini ta’minlagan;
energiya sarfi mikdori belgilangan normativlardagidan kam bulgan raqobatbardosh maќsulot ishlab chi-karayotgan;
yokilђidan ommabop maxsulotlar ishlab chiqarish uchun xomashyo spfatida foydalanayotgan yuridik va jis-moniy shaxslarga energiya uchun imtiyozli tariflar belgilashi mumkin.
Energiyani tejaydigan texnologiyalarga sarflangan ќarajatlar va kapital mablaђlar qoplanishini ja-dallashtirish maqsadida asbob-uskunalar, asboblar, issiqlik utkazmaydigan materiallar va konstrukqiyalar, ko‘plab ishlab chiqariladigan energiya jiќatidan samarali maxsulotlarni chnqarayotgan, tegishli ishlarni bajarayotgan, va xizmatlar ko‘rsatayotgan ishlab chiqaruvchilarga, shuningdek boshqa mazkur asbob-uskuna, asbob, material, konstrukqiya, maxsulotlarning joriy etilishini va ulardan foydalanishni ta’minlayotgan yuri-dik va jismoniy shaxslarga qonun xujjatlariga muvofiq soliq buyicha imtiyozlar belgilanadi.
Energiya va issiklik ta’minotini takomillashtirish, uy-joylar, kvartiralar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarni energiya sarfini ќisobga oladigan, nazorat kiladigan va boshkarib turadigan asboblar bi­lam ta’minlash ishlarinn amalga oshirayotgan, issiqlik yo‘qolishiga yul kuymaslik va energiya sarflashni kamaytirishga, isitish uchun ikkilamchi energiya resurslaridan, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan, .maxalliy yokilђi turlari va ishlab chikarish chikindilaridan foydalanishga karatilgan boshqa chora-tadbirlarni boshqa qo‘shimcha ravishda amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy shaxslarga energiyani tejash fondi mablaђlaridan dotatsiya berilishi mumkin.
Energiya ta’minoti tashkilotlari jumlasiga kirmaydigan elektr va issiqlik energiyasi ishlab chiqaruv-chilar ana shu tashkilotlarning tarmoqlariga energiya ta’minoti tarmoqlari va manbalarning eng oqilona ish rejimini ta’minlaydigan mnqdorlarda va rejimlarda energiya berish ќuquqiga ega. Energiya ta’minoti tash­kilotlari mazkur ishlab chiqaruvchilardan energiyani belgilangan tartibda chiqariladigan narxlar buyicha uz tarmoklariga qabul qalib olishni ta’minlashlari shart.
Energiyadan okilona foydalanish soxasidagi loyiќalar va dasturlarga muvofiq bunyod etilayotgan, qayta tiklanadigan energiya manbalardan foydalanadigan, ikkilamchi resurslar va chikindilarni ishlatadigan energetika qurilmalari uchun belgilanadigan elektr va issiqlik energiyasining narxlari ana shu qurilmalar qurilishiga ketgan kapital mablaђlar O’zbekiston Respublikasi Xukumati bilan kelishilgan muddatlarda jadal qoplanishini ta’minlashi lozim.
Energetika resurslaridan samarali foydalanilishini ragbatlantirish maqsadida O’zbekiston Respubli-kasn Xukumati tomonidan belgilanadigan tartibda neft maќsulotlarn, qozon-pech yoqilђisi uchun mavsumiy narxlar xamda elektr va issiqlik eiergiyasi uchun mavsumiy tariflar, shuningdek elektr energiyasi uchun sutkaning turli vaqtlari buyicha tabaqalashtirilgan tariflar joriy etiladi.
Energiya xosil knlish va uni sarflash soxasida shuђullanayotgan yuridik va jismoniy shaxslar bevosita energiya nobudgarchiligini va energetika jiќatidan samarasiz maxsulotlar ishlab chiqarilishini istisno eta-digan ishlab chiqarish, maќsulot, ishlar va xizmatlarning belgilangan energiya jiќatidan samaradorligini ta’minlashlari shart. Bu talablar buzilgan taqdirda yuridik shaxslarga nisbatan:
energiyaning sifat kursatkichlari buzilgan;
energiyaning bevosita nobudgarchiligi asboblar yordamida yoki normativ usul bilan aniqlangan;
energiya jiќatidan samaradorlik kursatkichlarp nor­mativ ќujjatlarning talablariga mos kelmaydigan maxsulot ishlab chiqarilgan;
energiya sarflanishini asbob yordamida ќisobga olish buzilgan;
sertifikatlashtirilmagan energetika asbob-uskunalaridan, energiya ta’minoti tarmoqlari va tizimlarining elementlaridan foydalanilgan;
mavjud ikkilamchn energiya resurslaridan foydalanishning belgilangan ulushi ta’minlanmagan ќollarda konun xujjatlariga muvofiq iktisodiy jazo choralari ko‘llaniladi.
Iktisodiy jazo choralariningg qullanilishi yuridik shaxslarni uzlari etkazgan zararni qoplashdan ozod kilmaydi.
Energiyadan nooqilona foydalanganlik uchun jismoniy shaxslarning javobgarligi qonun ќujjatlarida belgilanadi.
Energiya etkazib beruvchilarning kelishmasdan. ener­giya ta’minotini to‘xtatib ko‘yishi natijasida energiyadan foydalanuvchilarga etkazilgan zarar qonun ќujjatlarida belgilangan tartibda qoplanadi.
Quyidagilar xalqaro ќamkorlikning asosiy yunalishlaridir:
energiya jiќatidan samarali texnologiyalarni chet el va xalqaro tashkilotlar bilan o‘zaro manfaatli ay-irboshlash;
energiyadan okilona foydalanishni ta’minlovchi qo‘shma davlatlararo loyiќalarni respublikada ruyobga chiqarish;
energiyadan oqilona foydalanish soќasidagi xalqaro loyiќalarda ishtirok etish;
energiya jiќatidan samaradorlik kursatkichlarini xalkaro standartlarning talablariga moslash, shuningdek sertifikatlash natijalarini o‘zaro e’tirof etish.
Agar O’zbekiston Reepublikasi qatnashgan xalqaro shartnomada ushbu Qonunda nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bulsa, xalqaro shartnoma qoydalari qo‘llaniladi.
Energiyadan okilona foydalanish turrisidagi qonun ќujjatlarini buzgan shaxslar belgilangan tartibda javobgar buladilar.
Sinov savollari:

1. Energiyadan okilona foydalanish tugrisida O’zbekiston respublikasining qonuni xakida fikringiz.

2. Energiyadan oqilona foydalanishning davlat boshqaruvi asoslari
3. Energiyadan oqilona foydalanishning iktisodiy mexanizmlari