М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

§ 181. «Объект келишиги + инфинитив» обороти б у й р у қ, и л т и м о с, р у х с а т н и ифодаловчи to order, to command буюрмоқ, to ask сўрамоқ, to allow рухсат бермоқ феълларидан кейин ишлатилади. Мазкур гурух феълларидан кейин «Объект келишиги + инфинитив» м а ж х у л н и с б а т д а ишлатилади. To ask феълидан кейин доим for предлоги ишлатилади:
The manager ordered the cargo to be insured¹⁶. Бошқарувчи юкнинг суғурта қилинишини буюрди (юкни суғурта қилишни буюрди).
The customs officer allowed the goods to be discharged. Божхона ходими молларнинг туширилишига рухсат берди.
He asked for the cases to be loaded at once. У яшикларнинг тезда юкланишини сўради.
Мазкур гурух феълларидан кейин бош келишикдаги от ёки объект келишигидаги олмош ва аниқ нисбатдаги инфинитив ишлатилиши мумкин:
The captain ordered the sailors to load the cases. Капитан матросларга яшикларни юклашни буюрди.
Лекин, бу холатда «объект келишиги + инфинитив» обороти мавжуд бўлмайди, балки, хар бири алохида-алохида холда феъл кесимга боғланган иккита мустақил тўлдирувчилар мавжуд бўлади:
Whom did the captain order to load the cases? – The sailors.
Капитан кимларга яшикларни юклашни буюрди? – Матросларга.
What did the captain order the sailors to do? – To load the cases.
Капитан матросларга нима килишни буюрди? – Яшикларни юклашни.
Изох: 1. Инглиз тилида, ўзбек тилидан фарқли равишда, мазкур гурух феълларидан кейин аниқ нисбатдаги инфинитив фақатгина гапда иш-харакат йуналтирилган ш а х с к ў р с а т и л г а н и д а ишлатилиши мумкин. The captain ordered to load the cases Капитан яшикларни юклашни буюрди, The captain allowed to put the goods on deck Капитан молларни палубага қўйишга рухсат берди каби гаплар инглиз тилида нотўғри хисобланади.
Ўзбек тилидаги иш-харакат йуналтирилган шахс к ў р с а т и л м а г а н гапларни инглиз тилига таржима қилишда, о б ъ е к т к е л и ш и г и + и н ф и н и т и в м а ж х у л н и с б а т д а ишлатилади:
Капитан яшикларни юклашни буюрди. The captain ordered the cases to be loaded.
Капитан молларни палубага қўйишга рухсат берди. The captain allowed the goods to be put on deck.
У хатни хаво почтаси орқали жўнатишни сўради. He asked for the letter to be sent off by air mail.
2. Ўзбек тилидаги Мени пароходнинг етиб келиши хақида хабардор қилишларини сўрадим, У хатни кўрсатишни сўради каби, яъни инфинитиви э г а г а й у н а л т и р и л г а н иш-харакатни ифодаловчи гаплар инглиз тилига Passive шаклдаги и н ф и н и т и в воситасида таржима қилинади: I asked to be informed of the arrival of the streamer. She asked to be shown the letter. (Юқоридаги гапларни қуйидагича таржима қилиш хато хисобланади: I asked to inform me of the arrival of the streamer, She asked to show her the letter).
§ 182. «Объект келишиги + инфинитив» обороти ўзидан кейин предлогли тўлдирувчи талаб қилувчи феъллардан кейин ишлатилади, ушбуларга to rely (on/upon) суянмоқ, to count (upon/on) мўлжалламоқ, to wait (for) кутмоқ ва бошқа бир қанча феъллар киради:
We waited for them to begin the conversation. Биз уларнинг сухбатни бошлашларини кутдик.
Изох: «Объект келишиги + инфинитив» обороти инфинитив, герундий ёки сифатдош шаклидаги феъллардан кейин хам ишлатилади:
It was a great pleasure to hear him sing. Унинг куйлашини эшитиш жуда ёқимли эди.
Knowing him to be my friend, I asked him to help me. Дўстим эканлигини билиб, мен ундан менга ёрдам беришини сўрадим.
I was surprised at hearing him say it. Унинг буни гапирганини эшитиб хайратландим.