M. Mirsaidov

Xalqaro valyuta-moliya tashkilotlari

Xalqaro Valyuta Fondi (XVF)-xalqaro valyuta-kredit tash-kiloti bo’lib, BMTning ixtisoslashtirilgan tashkiloti maqomiga ega. Valyuta- kredit sohasini tartibga solib turuvchi davlatlararo tashkilot tuzish g’oyasi «buyuk depressiya» paytida tug’ildi. U 1945 yilning dekabr oyidan boshlab o’z faoliyatini boshladi. XVF Ni-zomga binoan, qaysi bir davlat qanday ijtimoiy tuzumda ekan-ligi, iqtisodiy tizimi qanday ekanligidan qat’iy nazar biron bir cheklov yo’q. Hatto XVFga a’zo bo’lish uchun jiddiy cheklovlar ham yo’q.

XVF quyidagi maqsadlarda tashkil etilgan:

• 
  Valyuta sohasi munosabatlarida xalqaro hamkorlik qilishni tashkil etish va bunga yordamlashish;
  
• 
  Savdoning me’yor darajada o’sishiga erishishda yordam berish;
  
• 
  Valyuta barqarorligini ta’minlash va valyuta munosabat-larini tartibga solish;
  
• 
  To’lov va pul o’tkazishning joriy operatsiyalarini ko’p tar-moqli tizimini yaratishda yordam berish;
  
• 
  Kafolatga ega bo’lgan a’zo mamlakatlarga fondning umumiy resurslarini vaqtincha havola etish.
  
• 
  To’lov balansi tanqislik jarayoni va ko’lamini qisqartirish.
  

Nizom kapitali taxminan 100 milliard dollarni tashkil eta-di. Shuningdek 30 milliard dollar vaqtincha jalb qilingan mab-lag’lar, har yili o’rta hisobda 6 milliard dollar kredit beriladi.
XVFning yuqori organi boshqaruvchilar Kengashi hisoblanadi. Huquqiy tashkilotlarda ko’pgina masalalarni hal etishda ko’pchi-likning ovozi hisobga olinadi. Hozircha AQSh qator masalalar bo’yicha taqiqlash huquqiga ega. Vaholanki, ko’rilayotgan masalalar 85% ovoz olish bilan hal etilishi kerak. U yoki bu masala ko’rib chiqilishi va ovoz berish paytida mazkur tashkilotga a’zo mamla-katlarning fondga qo’shgan moliyaviy hissalari hajmi yoki XTTB-ning aktsiya kapitalidagi ishtiroki hisobga olinadi. To’lovlar har uch yilda qayta ko’rib chiqiladi. Umumiy summaning 2/3 qismi rivojlangan mamlakatlarga tegishli (shuning 1/5 qismi AQSh ga) mazkur tashkilot a’zolarining 4/5 qismini tashkil qilgan rivoj-lanayotgan mamlakatlarga 1/3 qismi to’g’ri keladi.
Organlarda ovozlar kvotalar hajmiga qarab davlatlar o’rtasi-da taqsimlanadi.
Har bir davlat 250 ta ovozga ega bo’lib, har 100 mingga 1 ta ovoz, hamma ovozlarning 46%i AQShga va EK davlatlariga, 34%- rivojlanayotgan mamlakatlarga tegishli.