М. Марупова, Р. Акбаров, Г. Мирзахмедова “фармакогнозия”

 
2. Назарий қисм: 
1880 йилда рус олими Н.И.Лунин витаминларни 
аниқлаган ва тажриба орқали кўрсатиб берган.1912 йилда поляк олими 
К.Функ эса унга ―витамин‖ лар, яни ―ҳаѐт аминлари‖ деб ном берган. 
Витаминлар - 
организмнинг ҳаѐтий фаолияти, кўпайиши, ўсиши учун 
керакли, кимѐвий таркиби жиҳатидан ҳар хил бўлган кичик молекулали 
моддалардир. 
Деярли барча витаминлар ўсимлик организимида синтезланади. Фақат 
А ва Д витаминларини ҳосил қиладиган бирикмалар-провитаминлар ўсимлик 
тўқималарида синтезланиб, ҳайвон организмига ўтгандан сўнг улар 
витаминга айланади.

---

20 
Одам ва ҳайвонлар организми учун зарур бўлган кўпчилик витаминлар 
фақат ўсимликлардан озиқ-овқат билан бирга олади. Шунинг учун овқат 
маҳсулотлари таркибида витаминларнинг йўқлиги ѐки бирор-бир 
витаминнинг хазм бўлмаслигидан – 
авитаминоз
касали келиб чиқади. 
Овқат билан витаминнинг кам тушиши ѐки ѐмон хазм бўлиши – 
гиповитаминоз 
касали келиб чиқади. Аксинча, овқатлар билан 
витаминларни кўпроқ тушиши-гипервитаминоз деб аталувчи касалликни 
келтириб чиқаради. 
Ўсимликлар ўса бошлаган биринчи куниданоқ витаминлар биосинтези 
бошланади. Уларнинг миқдори ўсимликни ўсиш даврида доимо ўзгариб 
туради. Бу ўзгариш жуда кўп факторларга боғлиқ. Хусусан, ўсимликларни 
ўсиш жойи ва иқлими, ѐруғлик, минерал ва органик ўғитлар, намлик, 
микроэлементлар, тупроқдаги минерал тузлар таркиби ва концентрацияси 
ҳамда кислотали шароит витаминларни биосинтезига таъсир кўрсатувчи 
факторлар ҳисобланади. 
Витаминлар эритувчиларда эришига қараб икки гуруҳга бўлинади. 
1.Сувда эрувчи витаминлар-В1, В2, В3, В5, В6, В12, В13, В15, Вс, 
Вт,С, Н, N, U, Р. 
2.Ёғларда эрувчи витаминлар-A, D, E, K. 
Суткалик эҳтиѐж миқдори 0,2 дан 20 мл ташкил этади. Углевод, липид 
ва оқсил алмашинувида, бир қатор моддалар биосинтезида иштирок этади. В 
гуруҳ витаминларни етишмаслиги турли органлар ва организм фаолиятини 
бузилишига олиб келади.