M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar

 

   SIQILGAN  STERJENLAR  USTUVORLIGI

 

 

1- §. Kritik  kuch  va  kritik  kuchlanish  haqida  tushuncha 

 

 

Siqilgan sterjen ustuvorligi tushunchasini 

P

 

yuk ta’siridagi qistirib 

mahkamlangan egiluvchi sterjen misolida ko‘ramiz (12.1-rasm). Agar 

P

 

kuch uncha katta bo‘lmasa sterjen qisqa muddatli gorizontal yuk 

ta’sirida egiladi va yuk olingach o‘z o‘qi atrofida tebranma harakat qilib, 

o‘zining boshlang‘ich holatiga qaytadi (12.1-rasm). 

 

12.1-rasm. Erkin uchiga P kuch qo‘yilgan qistirib mahkamlangan 

sterjen: 

a) ustuvor holat; b) noustuvor holat. 

 

Yuk kattaligi oshirilganda sterjen qisqa muddatli yukdan keyin 

o‘zining boshlang‘ich holatini saqlay olmay, egilgan holda qolishi yuz 

beradi. U ikkinchi marta muvozanat holatidan chiqarilganda yukni 

olingach, o‘zining yangi egilgan o‘qi atrofida tebranadi (12.1b-rasm). 

Sistemaning sterjen va yukdan iborat birinchi holati ustuvor, 

ikkinchi holati ustuvor bo‘lmagan holat deyiladi. Sterjen geometrik 

parametrlari o‘zgarmas bo‘lganda sistemaning ustuvor holatdan ustuvor 

bo‘lmagan holatga o‘tishi siquvchi kuch 

P

 kattaligiga bog‘liq. 

Sterjenni ustuvor holatdan ustuvor bo‘lmagan holatga o‘tkazuvchi 

siquvchi kuchga