M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar

8- §. Cho‘zilish-siqilish va buralishga ishlovchi statik noaniq 

sistemalarni kuch usuli bilan hisoblash 

 

Bunday sistemalarni hisoblash tartibi yuqorida bayon etilgani kabi, 

ammo ko‘chishni aniqlash uchun Mor integralining boshqa 

qo‘shiluvchilaridan foydalaniladi. 

dz

EF

N

N

P

∫

∑

l

0

1

  va   

dz

G

I

M

M

b

p

b

∫

∑

l

0

1

ρ

 

Undan tashqari, asosiy sistemani tanlashda statik noaniqlikni 

aniqlashning o‘ziga xos jihatlari mavjud. Bir qator misollarda cho‘zilish-

siqilishga ishlovchi statik noaniq sistemalar hisobini ko‘raylik. 

10.34-rasmda keltirilgan sterjen uchun bo‘ylama kuchlar 

epyurasini qurish talab etilsin. 

Shaklan sistema noaniqlik darajasi 3 ga teng va asosiy sistema 

ko‘rinishi 10.35

b

-rasmda keltirilgan. 

Ammo, berilgan yukda 

X

2

=X

3

=0

 bo‘lgani uchun masala statik 

noaniqlik darajasi 1 ga teng. Mos ravishda asosiy sistema ko‘rinishi 

10.35

d

-rasmda keltirilgan. 

---

 

271

 

 

 

10.34-rasm. Cho‘zilish va siqilishda ishlovchi statik noaniq sterjen. 

 

 

 

10.35-rasm. Cho‘zilish va siqilishda ishlovchi statik noaniq sterjen

 

hisobi: 

a) berilgan sistema; b) asosiy sistema; d) sistemaga faqat X

1

 ta’sir etgan hol; e) P 

kuch ta’siridan qurilgan epyura; f) X

1

 kuch ta’siridan qurilgan epyura; g) sterjenga 

ta’sir qilayotgan kuchlar; h) yakuniy N epyurasi. 

 

Kanonik tenglama 

X

1

δ

11

+ 

Δ

1P

=0.

 Tashqi yuk 

N

P

 va birlik kuch 

epyuralarini quramiz (10.35

e,f

-rasmlar), hamda 9.2-jadval yordamida 

ko‘paytiramiz. 

ÅF

/

5

11

=

δ

  

EF

p

/

30

1

−

=

Δ

 

Ko‘chishning topilgan qiymatlarini kanonik tenglamaga qo‘yib, 

EF

1

 ga qisqartirsak 

 

 

 

5X 

1 

– 30 = 0 

 

 

 

X

1

=6 t. 

Asosiy sistemani tashqi yuk va 

X

1 

kuch miqdori bilan yuklab, to‘la 

yuklanishdagi asosiy sistemani tuzamiz (10.35

g

- rasm) va 

N

 epyurasini 

birlik kuch epyurasi bilan ko‘paytirish kerak. Oldin ta’kidlab 

o‘tilganidek cho‘zilishdagi ko‘chish miqdori 

N

 (

N

ω

) epyurasini yuzasini 

EF

 ga bo‘linganiga teng. 

---

 

272

Masalamizda