Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
Birlik kuchlar epyuralarini quramiz (10.31
d,e,f,g
-rasmlar). Birlik
kuchlar epyuralari shaklidan kanonik tenglamalar sistemasiga kiruvchi
birorta ham ko‘chish nolga teng emasligi ko‘rinib turibdi, demak to‘la
tenglamalar sistemasini yechish kerak.
Asosiy sistemani tuzishning yanada qulayroq usuli mavjud bo‘lib,
u oraliq tayanchlar ustida oraliq sharnirlar o‘rnatish orqali tashkil etiladi
(10. 3
2
.a-rasm).
267
10.32-rasm. Tutash balkani oraliq sharnirlar qo‘shish usuli bilan
hisoblash:
a) berilgan sistema; b) asosiy sistema; d) M
1
moment uchun qurilgan epyura; e)
M
2
moment uchun qurilgan epyura; f) M
3
moment uchun qurilgan epyura; g) M
4
moment uchun qurilgan epyura
Bu holda asosiy sistema bir qator ikki oraliqli statik aniq
balkalardan iborat bo‘lib, ichki kuch momentlari noma’lum hisoblanadi
(10.32
b
-rasm). Birlik kuch va birlik momentlar epyuralari 10.32
d,e,f,g
-
rasmlarda keltirilgan. Mos ravishda bikrligi o‘zgarmas balka birlik kuch
ta’siridan ko‘chishlarini birlik kuch epyurasini ko‘paytirib va 9.2-
jadvaldan foydalanib topamiz.
δ
11
=
EI
3
1
1
l
l
⋅
⋅
+
EI
3
1
1
2
⋅
⋅
l
=
EI
3
2
1
l
l
+
;
δ
24
=
δ
42
=
0
δ
12
=
δ
21
=
EI
6
1
1
2
l
⋅
⋅
=
EI
6
2
l
;
δ
34
=
δ
43
=
EI
6
1
1
4
⋅
⋅
l
=
EI
6
4
l
;
δ
13
=
δ
31
=
δ
14
=
δ
41
=
0
δ
44
=
EI
3
1
1
3
⋅
⋅
l
+
EI
3
1
1
4
⋅
⋅
l
=
EI
3
4
3
l
l
+
δ
21
=
EI
3
1
1
2
l
⋅
⋅
+
EI
3
1
1
3
l
⋅
⋅
=
EI
3
3
2
l
l
+
δ
33
=
EI
3
1
1
3
l
⋅
⋅
+
EI
3
1
1
4
l
⋅
⋅
=
EI
3
4
3
l
l
+
δ
23
=
δ
32
=
ÅI
EI
6
6
1
1
3
3
l
l
=
⋅
⋅
Kanonik tenglamalar sistemasi quyidagi ko‘rinishga keladi:
Х
1
EI
3
2
1
l
l
+
+
Х
2
EI
6
2
l
+
0
+
0
+
Δ
1P
=
0
Х
1
EI
6
2
l
+
Х
2
EI
3
3
2
l
l
+
+
Х
3
EI
6
3
l
+
0
+
Δ
2P
=
0
0
+
Х
2
EI
6
3
l
+
Х
3
EI
3
4
3
l
l
+
+
Х
3
EI
6
4
l
+
Δ
3P
=
0
0
+
0
+
Х
3
EI
6
4
l
+
Х
4
EI
3
4
3
l
l
+
+
Δ
4P
=
0
Har bir tenglamaga kirgan noma’lum momentlar soni 3 tadan ortiq
emasligi sababli, bu tenglamalar uch moment tenglamasi deb ataladi.
268
Uch moment tenglamasiga kirgan tenglamalar soni statik noaniqlik
darajasiga teng bo‘ladi, chunki asosiy sistemani har qancha qulay
tanlamaylik, uning statik noaniqlik darajasini pasaytira olmaydi.
10.33
a
-rasmda keltirilgan balka uchun ichki kuchlar epyuralarini
quramiz.
10.33-rasm. Uch moment tenglamasi yordamida tutash balkalar hisobi:
a) berilgan sistema; b) asosiy sistema; d) X
1
momentda qurilgan epyura; e) X
2
momentda qurilgan epyura; f) X
3
momentda qurilgan epyura; g) X
4
momentda
qurilgan epyura; h) tashqi yuk epyurasi; i) eguvchi moment epyurasi; j) ko‘ndalang
kuch epyurasi.
Balka statik noaniqlik darajasi 4 ga teng.
Asosiy sistemani (10.33
b
-rasm) va kanonik tenglamalar
sistemasini tuzib, birlik kuch va tashqi yuk epyuralarini quramiz.
⎪
⎪
⎭
⎪
⎪
⎬
⎫
=
Δ
+
+
+
+
=
Δ
+
+
+
+
=
Δ
+
+
+
+
=
Δ
+
+
+
+
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4
44
4
43
4
3
34
4
33
3
32
2
2
23
3
22
2
21
2
1
12
2
11
1
P
P
P
P
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
Õ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
δ
Kanonik tenglamalar sistemasiga kiruvchi ko‘chishlarni topamiz.
δ
11
=
EI
3
1
6
1
⋅
⋅
+
EI
3
1
6
1
⋅
⋅
=
EI
4
;
δ
34
=
δ
43
=
EI
3
1
6
1
⋅
⋅
=
EI
1
;
269
δ
12
=
δ
21
=-
EI
6
6
1
1
⋅
⋅
=
EI
1
;
δ
22
=
EI
3
1
6
1
⋅
⋅
+
EI
3
1
6
1
⋅
⋅
=
EI
4
;
δ
23
=
δ
32
=
EI
6
1
6
1
⋅
⋅
=
EI
1
;
δ
33
=
EI
3
1
6
1
⋅
⋅
+
EI
3
1
6
1
⋅
⋅
=
EI
4
;
δ
44
=
EI
3
1
6
1
⋅
⋅
+
EI
3
1
6
1
⋅
⋅
=
EI
4
;
Δ
1P
=
0
Δ
2P
=
EI
3
1
6
9
⋅
⋅
=
EI
18
;
Δ
3P
=
EI
3
1
6
9
⋅
⋅
=
EI
18
;
Δ
4P
=
0
Topilganlarni kanonik tenglamalar sistemasiga qo‘yamiz,
EI
ga
qisqartirib, sistemani yechamiz.
⎪
⎪
⎭
⎪
⎪
⎬
⎫
=
+
=
+
+
+
=
+
+
+
=
+
0
4
0
18
4
0
18
4
0
4
4
3
4
3
2
3
2
1
2
1
Х
Х
Х
Х
Х
Х
Х
Х
Х
Х
8
,
3
95
,
0
3
2
4
1
−
=
=
=
=
Х
Х
Х
Х
Har bir balkani tashqi yuk va olingan momentlar bilan yuklab, to‘la
yuklanishdagi asosiy sistemani tuzamiz. Har bir balka uchun
M
va Q
epyuralarini quramiz.
Balka o‘qi sxemasi ostiga qurilgan bu epyuralar
M
yak
va Q yakuniy
epyuralari hisoblanadi (10.33
i, j
- rasmlar).
1–2 balka
2–3
balka
R
1
=
R
2
=
16
,
0
6
95
,
0
=
t R
2
=
R
3
=
6
8
,
3
95
,
0
+
=
97
,
0
t
M
=
,
6
,
0
z
z
1
=
0
da
M
=
0
M
1
=
z
79
,
0
95
,
0
−
Q
=
0,16 Q
1
=
79
,
0
−
z
1
=
0
da
M
=
95
,
0
t m z
1
=
0
da
M
=
8
,
3
−
t m
4–3 balka
R
3
=
R
4
=
2
6
2
⋅
=
6 t
;
2
6
8
,
3
2
1
1
qz
z
M
−
+
−
=
Q
1
=
1
6
qz
−
z
1
=
0 da M
=
8
,
3
−
,
Q
=
6 t;
z
=
6 da M
=
8
,
3
−
t m,
Q
=
-6 t
270
Oraliq o‘rtasida
z
=
3 m
da balka simmetriklik shartidan
M
max
ga
erishadi.
M
max
=
3,8–2(3)
2
/2
=
6·3
=
5,2
tm
Balka va ta’sir etuvchi yuk simmetrik bo‘lgani uchun
M
epyurasi
ham simmetrik, Q epyurasi esa qiya simmetrik bo‘ladi. Shunga
asoslanib
M,
Q epyuralarini quramiz.
M
moment epyurasi kattaligi
birinchi va to‘rtinchi oraliqlarda yuk ta’sir etish kattaligining tez so‘nish
xususiyati oldin ko‘rib o‘tilgan Sen-Venan prinsipi kabi ko‘p sonli
oraliq tayanchlari bo‘lgan ko‘p oraliqli balkalarni taqribiy hisoblashga
imkon beradi. Ushbu usulni qo‘llash uchun har bir oraliqni ketma-ket
yuklaymiz va yuklashning oraliq chap va o‘ng qismiga ta’sirini
ko‘ramiz, ko‘rilayotgan yukning boshqa oraliqlarga ta’sirini hisobga
olmaymiz. Masalani bunday qo‘yilishida har safar yuqorida ko‘rilganga
o‘xshash noaniqlik darajasi 4 ga teng balka masalasi yechiladi. So‘ngra
M
va Q epyuralarini umumiy sxema ostiga har bir besh oraliqli balka
uchun qurib, epyuralar ordinatalarini qo‘shamiz va berilgan balka
epyurasini hosil qilamiz.
«Qurilish mexanikasi» kursida ko‘p oraliqli statik noaniq
balkalarni hisoblashning yana bir nechta usullari ko‘rib chiqiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |