М. Г. Давлетш ин, Ш. Д устм ухам едова, М. М авлонов, С. Т уйчиева, М. Д ж ум абаева



Download 5,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet92/93
Sana02.07.2022
Hajmi5,06 Mb.
#730775
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   93
Bog'liq
Ёш ва педогогик психология

«Мухаибат опа кимнингдир 
кайфиятид 
узгаришлар булса ёки кимдир дарсга тайёрлаимасдан келган булса, кузиг 
царабок, билиб олади», “Бизннпг укитувчимиз д-еч цаёцца царамаса х^ам, %амм 
нарсани кури б туради» 
дейдилар.
4. Ну гк кобилняти - кишининг уз туйгу-хисларини нутк ёрдамида, шу билз 
бирга мимика ва пантомимика ёрдамида аник ва равшан килиб ифодалаб бери 
кобилиятидир. Бу укитувчидан укувчиларга узатиладиган ахборот, асосан, иккин1 
сигнал тизими - нутк оркали берилади. Бунда мазмун жихатидан унинг ички i 
ташки хусусиятлари назарда тугилади. («Биз учун адабиёт укитувчимиз -Нази[ 
опанинг дарсини эшитишдан катта лаззат йук. Н ази ра опамлар шу кадар яхши 
чиройли килиб гапирадиларки, хатто танаффусга чалинадиган кунгирск хам халаю 
беради»).
Дарсда кобилиятли укитувчининг нугки хамма вакт укувчиларга каратилг; 
булади. Укитувчи янги материални тушунтирадими, укувчилар жавобини шархл 
берадими, Укувчилар жавобини, уларнинг 
х а т т и - х а р а к а т л а р и
ёки хулк-атворш 
маькуллайдими ёки танбех берадими, хуллас нима килишидан катъий назар, нут 
хамма вакт узининг ишончлилиги, жозибадорлиги каби ички кувват
билан алохида ажралиб туриши лозим. Укитувчи нутки, унинг талаффузи аш 
равшан, оддий ва укувчилар учун тушунарли булиши керак. Бериладиг 
ахборотл ар шундай тузилиши керакки, бунда укувчиларнинг фикру-зикри 
диккат-эътиборини юкори даражада фаоллаштарадиган булсин. Бунинг учун : 
укитувчи уртага савол ташлаб, аста секинлик билан укувчиларни тугри жаво£ 
олиб келади, укувчиларнинг диккат-эътиборини фаоллаштирувчи: («Бунда айни> 
зийрак булинг!», «уйлаб, яна уйлаб куринг!») суз ва ибораларни уз меъёр! 
ишлатади.
Укитувчи узун жумлаларни, мураккаб огзаки изохларни, кийин атамаларни 
зарурати булмаса, турли таърифларни ишлатмаслиги лозим. Ш у билан би 
укитувчи шуни хам хисобга олиши керакки, укитувчининг лунда-лунда булиб чию 
киска нутки куп холларда укувчиларга тушунарсиз булиб колар экан. Укитувчиж 
уз урнида ишлатиладиган хазил аралаш ва хайрихохлик биллирувчи арзима 
кинояли нутки укувчиларни жуда жонлантириб, укувчилар томонидан ута ях 
кабул килинар экан.
Кобилиятли укитувчининг нутки жонли, образли, аник-равшан, интонацияли 
ифодали, эмоцияга бой, дона-дона булиб, бунда стилистик ва грамматик хато 
мутлако бумаслиги лозим. Бир хил охангдаги эзма нутк укувчиларни жуда 
толиктириб, уларни зериклиради ва бехафсала килиб куяди. Бу билан бирга бун
118


нутк И.П.Павловнинг физиологик таълимотига кура, доимий таъсир этувчан 
кузговчига айланиб, бош мия катта ярим шарлари пустида тормозланиш жараёнини 
юзага келтириб, укувчини эзма ва уйкучан килиб куяди. Нутк тезлиги куп жихатдан 
укитувчининг индивидуал психологик хусусиятига боглик. Айрим укитувчилар тез 
гапирсалар, бошкалари секин 
гапирадилар. 
Аммо 
укитувчи 
укувчиларнинг 
эилимларни эгаллаб олишлари учун энг кулай тезликдаги нутк -уртача жонли нутк 
эканлигини эсдан чикармаслиги лозим.
Шошкалок 
нутк билим 
узлаштиришга халакит бериб, 
болаларни тез 
голиктиради ва мухофаза килувчи тормозланишни юзага келтиради. Ута секин 
нутк ланжлик ва зерикишга олиб келади. Нуткнинг баландлиги - кагтик гапириш 
<.ам худди шу сингари холларга олиб келади. Хдддан ташкари каттик, кескин, 
закириб гапириш укувчиларнинг асабига тегиб, уларни тез толиктириб, мухофаза 
а'илувчи тормозланишни юзага келтиради. М ана шу ерда шарк мутафаккирларидан 
Насриддин Тусийнинг «...укитувчи нутки хеч качок ва хеч каерда захархандали, 
уупол ёки каттик булиши мумкин эмас, Даре пайтида укитувчининг узини тута 
элмаслиги ишни бузиши мумкин...» деган насихатини келтиришимиз жуда уринли 
эуларди. Укитувчининг буш, паст овози ёмон эшитилади. Нутк,и, имо-ишоралар, 
гурли кескин харакатлар укувчиларни жонлантиради. Бу тарика имо-ишоралар ва 
чаракатлар тажрибали укитувчиларда 
уз
меьёрида ишлатилади. Лекин бир 
силдаги тинимсиз харакатларнинг хаддан ташкари куп булиши кишининг асабига 
гегади.
5. 
'Гаш килотчилик кобилиятн - бу биринчидан, укувчилар жамоасини 
;юштира билиш, бунда жамоани жипелаштира олиш ва иккинчидан, узининг шахеий 
шшни тугри ташкил кила олиш кобилиятидир. Укувчилар уз укитувчилари хакида 
гурлича фикрда буладилар. Жумяадан, айрим укувчилар: «...Биз Азим акани жуда 
1
хши курамиз. Улар синфимизда бир вактнинг ичида, жуда тезлик билан ишчанлик 
сайфиятини уюштириб, барчамизни узининг пухталиги, озодалиги, эпчиллиги ва 
•адбиркорлиги билан хайратда колдирадилар» десалар, айрим укувчилар: «Собир 
1
камлар бизнинг ихлосимизни кайтариб, хафсаламизни бир пул киладилар. Улар куп 
imra уринадилар-у, аммо бирортасини хам охирига етказмайди...» дейдилар. Баъзаи 
1
Йрим укувчиларнинг уз укитувчиси хакида: «...Нодира опамлар биз билан худди 
т а товукдек овора буладилар. Агар биз шухлик кила бошласак, улар узларини 
сурмасликка, пайкамасликка солардилар. Ажойиб аёл эди-ю, аммо унинг дарсида 
1
еч ким хеч нарса килмас эди-да...» деган фикрларни хам эшитиш мумкин.
Укитувчининг уз ишини ташкил кила билиши деганда, унинг уз ишини гугри 
нчка^аштириб, 
уни 
назорат 
кила 
олиши 
назарда 
тутилади. 
Тажрибали 
читу чиларда вактта нисбатан узига хос сезувчанлик - ишни вахт буйича тугри 
ак^пмлаб, мулжалланган вактдан тугри фойдалана олиш куникмаси пайдо 
>улади. Даре давомида, албатта, куп холларда вактни бехуда йукотиш хам мумкин. 
1екин бу йуколган даре режасини тузатиш зарурияти тузилган холларда булиши 
i v m k h h

Тажрибали укитувчилар вактни сеза билиш ни ургаииш учун даре 
'ежаеини ёки матнда вактни назорат килиш учун белгилар олиб боришни тавсия 
тадилар. Жумладан: дарснинг 10, 20, 30 ва бошка дакикалари давомида мабодо
узда тутилмаган вакт ортиб колган такдирда фойдаланиш учун кандай кушимча 
(атериалларн тайёрлаш ёки вакт етмай колган такдирда кандай материални кейинги
119


дарсга колдириш мумкинлиги хакида маслахат берадилар.
6. 
Авторитар кобилияти 
- бу укувчиларга бевосита эмоционал - иродави 
таъсир этлб, уларда об ру орттира билишдан иборат кобилнятднр. (Гарчан, 
укитувчининг уз фанини мукаммал билиши, сезгирлиги ва хушмуомалалиги асосщ
козонилади).
Авторитар кобилият укитувчининг ростгуйлиги, иродавий уддабуронлиг 
узини тута билиши, фаросатлилиги, талабчанлиги каби иродавий хислатлар 
хамда катор шахеий хислатларга, шу билан бирга укувчиларни таълим-тарбиясш 
жавобгарликни хис этиш, унинг эътикоди, укувчиларга маънавий ва маъриф!- 
эътикодни сингдира олганлигига ишончи каби хислатларга хам богликдир.
Укувчилар (айникса, угил болалар, успиринлар - буни алохида таъкидлаб утии 
керак) талаб 
к и л и ш н и
биладиган, укувчиларни мажбур килмаган ва дук-пупи 
килмаган, шу билан бирга бехуда расмиятчиликка йул куймаган холда уз айтгани> 
килдира оладиган укитувчиларни жуда хурмат киладилар. Ш у муносабат била 
укувчиларнинг укитувчилар хакида айрим фикрларини мисол килиб келтирамиз:
«Унинг ажойиб хислати бор - у хеч кандай зарда ва бакирик, чакириксиз ишла! 
олади»; «Биз уни жиддийлига, вазминлиги ва талабчанлиги учун жуда яхши курами 
У хамма вакт шунчаки мулойимгина, сипогина талаб килади, аммо унинг
талаби пгу кадар таъенрчанки, унга кулок солмаслик мумкин эм ас»; «Бизни 
математика укитувчимиз хамма вакт ю вош,'" осойишта, узини тутган ва шу бил 
бир каторда бутун синфга ажойиб таъсир эта олади»; «Кимё укитувчимизни 
обрусига эътибор этмай курингчи, у хар кандай шароитда хам уз айтганк 
эришади»; «Нигмат ака бизга устунлик билан таъсир этади. У хадеб тал 
килавермайди, агар талаб киладиган булсалар унда буйин товлаб булмайди», 
ё 
укувчиларнинг уз укитувчилари хакидаги мана бундай фикрлари: «Полвон г 
мактабимиздан кетганига биз хурсанд булдик. У бизни дук-пуписа, бакир) 
кичкирик, буйрукбозлик билан кулга оламан деб уйларди-ю, аммо бизни бард| 
беришгагина мажбур этарди, холос».
Бунда Узбекистан Республикаси Президента И.А.Каримовнинг мактаб таъли 
жараёнида олиб борилаётган ишларнинг ахволи тугрисида жуда ачиниб айп 
фикрларини келтириш уринли булур эди: «М абод о бирор укувчи укитувч! 
эътироз билдирса, эртага у хеч ким хавас килмайдиган ахволга тушиб кола 
Мактаблардаги жараёнда укитувчи хукмрон. У боладан факат узи тушунтираёп 
нарсани тушуниб олишни талаб килади, принцип хам тайёр: «менинг айтганим 
айтган, деганим — деган».
Ш у билан бир каторда укувчилар укитувчининг бушлиги, ландавурли 
лакмалиги, 
соддаларча 
ишонувчанлиги, 
сусткашлиги. 
ортикча риёгарчили 
иродасизлиги каби хислатларни барапла корапайдилар: «яхши одаму, лекин ута б; 
уни алдаб кетиш хеч ran эмас»; «Тушуниб булмайди, бирда жуда каттиккул, талабч 
баъзан хеч кандай талаб деган н арса йук»; «Ж уда бушанг, ланж, уни куриш 
билан уйкунг келади»...
7. 
Коммуникатнв кобилияти 
- бу болалар билан мулокотда булишга 
укувчиларга ёндашиш учун тугри йул топа билишга, улар билаи педагогик 
нуктаи-назардан максадга 
мувофик 
узаро алока боглашга педагогик тактнинг 
мавжудлигига каратилган кобилиятдир.
120


Педагогик такт психологиясини урганишда психолог И.В.Сграхов бенихолч катта 
(сса кушган. Унинг фикрича, бунда мухими -укувчиларга таъсир этишнинг энг 
лай усулларини топа билиш, тарбиявий таъсирни куллашда максадга мувофик 
дагогик чораларга эътибор бериш, аник педагогик вазифаларни хисобга олиш, 
увчи шахсининг психологик хусусиятлари ва унинг имкониятлари хамда мазкур 
дагогик холатларини хисобга олиш зарурдир.
Педагогик тактнинг яккол ифодаларидан бири - хар кандай педагогик таъсирга 
1
сбатан кулланиладиган чора-тадбирларни (рагбатлантиршп, жазолаш, панд- 
сихат) хис эта билишдан иборатдир. Фаросатли укитувчи болаларга эътибор 
риб, зийраклик билан карайди, уларнинг индивидуал психологик хусусиятлари 
•лан хисоблашади. « У биз билан хайрон коларли даражада, ажойиб, якин дустларча 
ин м уносабатда булади»; «Бизнинг тарих укитувчимизнинг кучли томони - 
р кимга кандай ёндошишини билар эди»; «Энг ёмони - укитувчининг укувчилар 
дида хушомадгуйлик килишидир. Бизнинг зоология укитувчимиз Фарида опамлар 
/ндайлардан эди: улар нимаики килиб булса-да, болаларни узига каратиш учун 
шомадгуйлик киларди! Нега улар узларини шунчалик камситиб ерга уради? деб 
лар эдим. Ахир улар уз фанини яхши билардику»; «Иброхим ака эса, карабсанки, 
ч нарсадан хеч нарса йук, киши дилига озор берар, тушириб колар ёки бехудага 
ишиб, койиб берар эди».
Педагогик тактнинг йуклиг{4 купинча огир окибатларга олиб келади. Тошкент 
ктабларидан бирида она тили ва адабиёт укитувчиси укувчиларга жуда куп 
тбларни куйгану, аммо хеч кандай изчиллик билмаган: бир вазифа бериб туриб,
' захотиёк бош ка талабларни куя бошлаган. Арзимаган хатолар, тартиб 
зишлар руй берса, шу зах,отиёк -мазмунан ва шакл жихатдан ута купол ва алам 
ладиган кескин гапларни килиб, «2» куярди.
Масалан, дафтарнинг четида колдирилган жойнинг хатолиги ёки интизом 
зганлик каби ва арзимаган нарсалар учун ёпишгани-ёпишган эди. Укитувчининг 
хатти-харакатлари учун укувчиларда дард, алам тулиб тошганди. Куп утмай 
/вчиларнинг норозилиги ва катъий эътирози очикдан-очик намойишкорона 
лдирилиб, укитувчига кулок солмайдиган, атайлаб интизом бузадиган ва 
1
тувчини кескин танкид килацнган булиб колдилар. Бундай ачинарли ахвол 
кат ана уша укитувчи мактабдан кетгандан кейингина тузатилди,
Укитувчининг педагогик такти масаласи муносабати билан шуни хам айтиш 
изки, качон укувчилар укитувчининг ижобий хислатлари тугрисида гапирар 
шлар, улар хамиша укитувчининг адолатлилиги каби хислатларини биринчи 
нга .уядилар.
«Куп холларда нохак иш киладилар — бирор масалани яхшилаб текшириб 
)масдан иш тутадилар». Укитувчининг бундай хислатига укувчилар нечукдир 
1
нишли талабчанлик муносабатида буладилар. Укитувчининг адолатсизлиги ёмон 
)батларга олиб келиши мумкин. Бу тугрида хар кайсимиз мактаб амалиётидан 
щайдир тасаввурга эгамиз.
8. 
Педагогик хаёл 
— бу кишининг укувчилар шахсини тарбиявий гомондан 
1
ихалаштиришда уз иш-харакатларининг натижасини олдиндан кура билишда 
ю ён буладиган кобилиятдир. Бу кобилият укитувчи маълум укувчидан келгусида 
л
чикишини куз олдига келтиришда, тарбияланувчиларда у ёки бу хилдаги
121


хислатларни ривожланишини олдиндан кура билншида намоён булади. Бу кобил! 
педагогик оптимизм, тарбиянинг кучига, укувчиларга булган ишонч билан богликд 
Шунинг учун х,ам укувчилар айрим укитувчилар тугрисида: «Ахмад акамлар, чам; 
ичимиздаги энг ярамасларга хам ишончлариии йукотмасдилар, шунинг учун хам t 
уларни хурмат килардик», деган фикрларни изхор киладилар.
9. 
Д и к кат н и такснмлай олиш кобнлняти — бу кобилият бир вактнинг уп 
диккатни бир канча фаолиятга карата олишда намоён булиб, укитувчи ишида г< 
мухим ахамиятга эгадир.
Кобилиятли, 
тажрибали 
укитувчи 
узининг 
диккат-эътиборини 
ут 
материалини кандай баён этилишига, унинг мазмунига, уз фикрларини а т р о ф т
килиб кандай очиб бериш га ёки укувчи фикрига баралла каратади ва шу би; 
бирга бир вактнинг узида барча укувчиларни кузатиб, уларни 
толикк 
толикмаганлигига, 
эътиборли 
ёки 
эътиборсизлигига, 
дарсни 
туш ут 
тушунмаслигига ахамияг бериб, укувчиларнинг интизомини кузатади хдмда оки 
натижада узининг шахеий хулк-атворига (юриш-туришига, узини тутишига, мим 
ва пантомимикасига) эътибор беради. Тажрибасиз укитувчи, 
купинча у 
материалини баён этишга берилиб кетиб, укувчиларнинг нима килаётганликлар! 
сезмай колади ва назоратдан чикариб куяди, агар, бордию, Укувчиларни дикк 
эътибор билан кузатишга харакат килса, бундай холларда уз баёнотин 
изчиллигини йукотиб куяди.
Ю к ори д а курсатиб утилган 
кобилиятлардан ташкари,укитувчи 
ин 
шахеининг максад сари интилиши, уддабуронлик, мех,натсеварлик, камтар. 
каби катор ижобий хислатларига эга булиши лозим.
У укувчиларни тарбиялар экан, узининг хулк-атвори, юриш-туриши, хул: 
бутун укитувчилик шахеи билан укувчиларга урнак булиши керак.
Укитувчининг узини кулга ола билиши мухим ахамиятга эгадир.
Хулоса килиб, шуни айтиш жоизки, укитувчининг барча ижобнй, умуминсо 
ахлок меъёрларига мос келувчи хислатлари катта ахамиятга эга. Агар биз куйш 
хислатларини олиб карайдиган булсак, буларнинг барчаси хам ута мухим омиллар. 
Жумладан, укитувчининг ташки киёфаси унинг обруси шаклланишига таъсир эт 
Укитувчининг озодалиги, ихчамлиги, унинг покизалиги, саранжом - сариштал 
узини чиройли тутиши кадди-комати ва юриш-туришлари укувчиларда жуда я 
таассурот колдиради.
10.4. Укитувчининг уз малакасини ошириб боришининг муаммолари
Мухим давлат вазифаеини - “Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури”ни ам 
ошираётган замонавий мактаб укитувчисининг хислатлари, унинг ижодий фаол) 
21-асрда шаклланиб, асосан амалий ишда, педагогик тажрибаларни эгаллаш жараё! 
усиб ривожлана боради.
Хозирги жамиятимизда укитувчининг мустакил равишда билимларни эгалла* 
малакасини ошириб бориши - бир томондан укитувчилик фаолиятининг борган 
накадар муваффакиятли бораётганлигини курсатса, иккинчи томондан мухим ва 
эканлигидан далолат беради - чунки, бу кечиктириб булмас жараён ша 
интеллектуал кашшокликдан куткариб колади.
122


Психологик нуктаи-назардан укитувчи донмий равишда уз билимларини ошириш 
билан шутулланиши зарурдир. Чунки укитувчилик мехнатининг асосий хусусияти хам 
шудир. Педагог хар доим одамлар орасида буларкан, у биринчидан, одамларни купдан 
бери кизиктириб келаётган хакикатни уз карашлари буйича т^гри тушунтириб бериши 
лозим. Албатта, укитувчидаги бу тарика карашлар куп йиллар давомидаги мехнат ва 
хаёт фаолияти жараёнида шаклланади; иккинчидан, укитувчининг узи ахборотлар 
олиш учун укувчиларга нисбатан чекланган вакт имкониятига эга; учинчидан, у ута 
тор доирадаги тенгкурлари билангина мулокотда булиш имкониятига эга булиб, 
купинча уз касбига хос кизикишлар билангина чекланиб колади.
Укитувчининг мустакил билим эгаллашн деганда, унинг уз билимларини доимий 
равишда касбий ва умуммаданий ахборотлар билан тулдириб, узининг индивидуал 
ижтимоий тажрибасини кенг микёсда доимо янгилаб бориши тушунилади.
Одатда аксарият укитувчилар мустакил билим эгаллаш зарурлигини тушунган 
холда, ундан муваффакиятли фойдаланадияар.
Бунинг мотивлари одатда педагогик фаолият жараёнида укитувчи олднда юзага 
келадиган муаммоларни англаб олиш натижасида шаклланади. Куп холларда бундай 
мотивлар укитувчиларни кандай укитиб ва кандай тарбиялаш керак, деган хохиш- 
истаклар тарикасида, фаннинг охирги ютуклари, узинннг педагогик махоратини 
гакомиллаштириш эхтиёжи тугшшши муносабати билан шакллана боради.
Ш у билан бирга яккол кузга ташланиб турган айоим холлардан куз юма 
отмаймиз. Масалан, укитувчилар оммасининг маълум кисми мустакил изланищда 
эулнб, уз билим савиясини ошириш билан фаол шугулланмайди, малакасини 
эширишга интилмайди, баъзилар муайян билимлар сохасида тараккиётдзн бутунлай 
ортда колмокдалар. Бундай укитувчилар усиб келаётган ёш авлоднинг таълим ва 
гарбия тараккиётига жиддий зэрар келтирадилар.
Бу маммони хал етишда асосий вазифа малака ошириш тизими зиммасига 
гушади. 
Республикамизда хал к таълими ходимларининг малакасини 
ошириш 
инстутларининг тармоклари жорий этилган, булар вилоятлардаги халк таълими 
ходимларининг малакасини ошириш институтларидир. Тошкент халк талими 
ходимларининг малакасини ошириш института ва Авлоний номидаги халк таълими 
ходимларининг малакасини ошириш Марказий институтларидир.
Халк таълимидаги бу тизим нинг асосий вазифаси доимий равишда укитувчи 
кадрларнинг малакасини ошириш, укитувчи кадрларни узларининг касбига хос билим 
:авиясини, куникма, малакалариии, маъназият ва маърифатини, шу билан бир каторда 
!Ктисодий, экологик ва хукукий маълумотини оширишга даъват этувчи ижтимоий 
лсихологик сохаларни ривожлантириб боришдан иборатдир.

ситувчининг мустакил билим эгаллаши ва малакасини ошириш педагогик 
!>.. тлг ,/гнинг самарадорлигини оширишда зарурий шартларидандир.
Ш арк мутафаккнрлари укитувчи узи укиб ту реагина - укитувчи була олади, агар у 
/кишни тухтатиб куяр экан, унда укитувчилик хам улади, деб жуда хкконий 
штганлар. Бу хакикатни ёши кандай булишидан, педагогик махоратидан, кандай 
заре беришидан кагьий назар барча укитувчилар яхшилаб билиб олишлари лозим.
123


1.Жамиятда укитувчининг тутган урни ва вазифаларинн ёритиб беринг. 
2.3амонавий укитувчига куйиладиган талабларни эслатинг.
3.Укитувчи ва укувчилар орасидаги узаро муносабатларини асослаб 
беринг.
4.Укитувчининг педагогик кобилиятлари х.акида тушунча беринг.
5.Укитувчининг 
уз 
малакасини 
ошириб 
боришининг 
психологи 
муаммоларига изох. беринг.
Такрорлаш ва мухокама учун саволлар.
124


1. Педагогик фаолиятнннг хусусиятлари нималардан иборат..
A) Ёш авлодни тарбиялашни олдига максад килиб куйган, жамиятнинг катта ёшдаги 
гьзоларининг фаолият идир;
Б) Дидактика, хусусий методика, тарбия назарияси каби педагогика фани 
охдларининг тадкикот объект идир;
B) Ижтимоий тажрибани ва имконият томонидан тупланган билимларни узлаштириш 
а куллашда укувчига педагогнинг рахбарлиги.
2.Укитувчининг шахеий хислатларини тугри белгиланг.
A) Кузатувчанлиги, диккат эътиборини таксимлай олиши, узига танкидий 
|уносабатда булиши, педагогик такт, нуткнинг эмоционал ифодаланиши;
Б) Болаларнн яхши куриши, мехнатсеварлик, мехрибонлик, камтарлик, одамийлик, 
дцабуронлик, жамоат ишларида фаоллик;
B ) Болалар жамоасини уюштира билиши, турли шароитларда болалар жамоасини 
Мошкара олиш, болаларни бирор нарсага кизиктириб, уларни фаоллаштира олиши.
3. Укитувчининг уз касбига хос хусусиятларини тугри белгиланг.
A)Укитувчининг кузатувчанлиги, уз диккат этиборинн таксимлай олиши, педагогик 
шнгазия ( хаёл) нинг рнвожланиши, узига танкидни муносабатда булиши, 
едагогик такт, нуткнинг ифодаланиши, узини гута олиши;
Б) Болалар жамоасини уюштира билиши, турли шароитларда болалар жамоасини 
ошкара олиши, болаларни бирор нарсага кизиктириб, уларни фаоллаштира олиши;
B) Болаларни яхши куриши, мехнатсеварлик , мехрибонлик ,камтарлик, 
дамийлик, уддабуронлик, жамоат ишларида фаоллик, амалий - психологик акл.
4. Педагогик кобилнятларга нималар киради.
A ) Болаларни яхши куриши, мехнатсеварлик,мехрибонлик, камтарлик, одамийлик, 
дцабуронлик, жамоат ишларида фаоллик;
Б)Укитувчининг кузатувчанлиги, уз диккат эътиборини таксимлай олиши, узига 
анкидий муносабатда булиши, педагогик такт, нуткнинг эмоционал ифодаланиши;
B ) Дидактик кобилиятлар ,академик кобилиятлар, перцептив кобилиятлар, нутк 
обилияти, ташкилотчилик кобшшяти, авторитар кобилияти, коммуникатив
о г
пли 
1
ти, педагогик хаёл .диккатни таксимлай олиш кобилияти.
5. Педагогик мулокот деганда нимани тушунасиз.
A ) Болалар ва педагогик жамоада яхши психологик иклимни яратишга 
уналтирилган, даре ва дарсдан ташкари пайтда укитувчининг укувчилар билан 
рофессионал мулокотини;
Б) Укув тарбиявий вазифаларни хамда 
жамиятнинг хозирги 
замон 
мактабларига 
уйган талабларни бажариш максадида 
5тситувчининг укувчилар. ота - 
оналар 
билан 
либ борадиган мулокоти;
B ) Маълум ахборот алмашиш, ^кув тарбиявий таъсир курсатиш ва узаро
Мавзу юзасидан тест саволлари:
125


муносабатларни ташкил килишдан иборат булган педагог ва укувчилар жамоасинин'; 
узаро таъсир тизими, усуллари ва куникмаларини.
6.Педагогик такгг нима.
A) Дар кандай педагогик таъсирга нисбатан кулланнладиган чора-тадбирларни 
(рагбантлантириш, жазолаш, панд - насихат) хис эта билишдан иборатдир.
Б) Уку вчилар билан мулокотда булишга, уларга ёндашиш учун тугри йул топа 
билишга харакат килиш коблияти.
B) У кувчиларга бевосида эмоционал - иродавий таъсир этиб, уларда обру орттир 
билишдан иборат кобилия гларга эга булиши керак.
126


А д абиётл ар руйхати:
1. Каримов И .А . У збекистон иктисодий ислохотларни чукурлаштириш йулида.
Т.: «У збекистон» 1995 й.
2. Каримов И .А . У збекистон X X I аср бусагасида: хавфсизликкатахдид, 
баркарорлик шартлари ка тараккиёт кафолатлари. Т.: Узбекистон, 1997Й.
3. Г аф ар оа А .З ., Югай А .Х . Педагогик амалиёт. Тошкент, 2002Й.
4. Давлетшин М .Г ., Туйчиева С .М . Умумий психология. Тошкент, 2002 й.
5. Давлетшин 
М .
Г. Замонавий мактаб укитувчиси психологияси. Тошкент,
1998 й.
6. Гозиев Э .Г . П сихология. Тошкент, 1994 й.
7. Психология. Кискача изохли лугат. Тошкент, 1998Й.
8. Щ ербаков А .И . Ёш психологияси ва педагогик психологиядан практикум. 
Тошкент, 1991 й.
127


МУ НДАРИЖА:
Мукалдима..................................................................................................................................4
I боб. Ёш даврлари психологияси ва педагогик психология фанининг вазифалари в;
тадкикот методлари........................................................................................................ 6-19
II боб. Психик ривожланнш ва таълим........................................................................... 20-31
I I I боб. Гудаклик ва илк болалик даври психологияси................................................... 32-3^
IV боб. Мактабгача ёшдаги болалар психологияси......................................................... 40-5:
V.боб. Кичик мактаб ёшидаги болалар психологияси.................................................... 52-64
V I боб.Усмирлик даври психологияси.......................... ..................................................65-7:‘
V II боб. Илк успиринлик ёшининг психологик хусусиятлари...................................... 75-86
V III боб.Таълим психологияси...........................................................................................S7-99
IX .боб. Тарбия психологияси..........................................................................................100-110
X .боб.Укитувчи психологияси....................................................................................... 111-126
128


О ГЛ А В Л Е Н И Е
редисловие....................................................................................................................................4
пава I, Основные цели, задачи и методы возрастной и педагогической
'И Х О Л О Г И И ..................................................................................................................................................................................... 6 - 1 9
лава II. Психическое развитие и обучение.................................................................20-31
лава I I I . Психология детей раннего возраста..............................................................32-39
лава IV . Психология детей дошкольного возраста...................................................40-51
лава V. Психология детей младшего школьного возраста....................................... 52-64
лава V I. Психология подростка................................................. ................................... 65-74
чава V II. Психология раннего юношеского возраста...............................................75-86
пава V II I . Психология обучения..................................................................................87-99
яава IX . Психология воспитания................................................................................ 100-110
лава X . Психология учителя...................................................................................... 111 -126

Download 5,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish