М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

a),
yoki 
orasini 
ochiq 
qilib ( 9 .10-rasm, 
b) 
jo y lash itirish m um kin. 
Q oziqli
p o y d e v o rla r. Q oziqli poydevorlar ju d a 
oz m iqdorli yuk k o 'tarish qobiliyatiga 
9.10-rasm. Yig’ma poydevorlar: 
ega b o ’lgan b o ’sh gruntlardan tashkil
a-zich joylashgan; b-siyrak joylashgan 
topgan zam inlarda ishlatiladi. Bunday
139

---

gruntlar toifasiga g 'o v a k holatdagi qum lar, yum shoq loylar, k o 'l va botqoqlikda 
hosil b o 'lg an yirik qatlam li to 'k m a gruntlam i kiritish m um kin.
Q oziqli poydevorlar q o ’llash bilan quyidagilarga erishiladi: birinchidan, ustun 
qoziq qo’llanganda bino va inshootdan uzatilayotgan y uk qoziqning o 'tkirlangan 
uchi joylashgan yuqori qiym atli yuk ko'tarish qobiliyatiga ega b o 'lg an m ustahkam
gruntga uzatiladi (9 .1 1-rasm, 
a)-,
ikkinchidan esa, osm a qoziqli poydevor 
qo'llanilganda yuqoridan tushayoggan yuk nafaqat qoziq ostidagi qatlam ga , balki 
uning yon atrofidagi gruntlar tom onidan ham qabul qilinadi (9 .1 1-rasm, 
b).
Q oziqli poydevorlam i q o 'llash o 'z ig a xos m urakkab va qim m at turadigan 
asbob-uskunalar ishlatishni talab etadi, shuning uchun har bir xususiy holda 
yuqoridagi 
sayoz poydevorlardan foydalanib b o'lm asligi va qoziqli poydevom i 
texnika-iqtisodiy jihatidan qulayligi har tom onlam a isbotlangan b o 'lish i lozim.
9 . 1 1-rasm . Q o ziqli poyd evorlar 
a) ustum q o z iq ; b ) osm a qoziq. 1 -in sho ot d ev ori; 
2- poydevor to ’sin i;
3 - rostverk; 4 - to ’km a grunt; 5 - to rf; 6-k am yuk k o ’ taruvchi qum li loy;
7 - g ’o vak holatd agi qum ; 8 - kam m iqdorli yuk k o ’taruvchi loy; 9 - k o ’ p 
m iqdorli yuk k o ’taruvchi quruq holatdagi loyli grunt.
Q oziqli poydevorlar xaqidagi asosiy m a ’lum ot 12- bobda keltiriladi.
C h u q u r
p o y d e v o rla r. H ozirgi vaqtda chuqur joylashuvchi poylevorlam ing 
quyidagi turlari m avjud: