|
Ру=Рг-С+Ре
(6.10)
Bu bosimga mos keluvchi koordinata:
(6.11)
У
(6.12)
с
у =
— In
Г
(6.13)
bunda qiyalik yuzasining
О
n u q t a d a g i burchagi:
(6.14)
aniqlanadi.
(6.13) ifodaning amalda tadbiq qilinishi quyidagi miqdor bilan cheklanadi:
Py
>
2c
(6.15)
82
Qiyalikning yotiq sirtiga qo’yilgan yuqori bosim miqdori (o ’lchov birligida)
6.1 - ja d v a l
Ichki ishqalanish burchagiga qarab yuqori bosim
р г
qiymati
10
20
20
40
У
Qiyalik burchagi, grad.
0
10
0
10
20
0
10
20
30
0
10
20
30
4 0
0,0
8,34
7,5
14,8
21,7
10,9
30,1
24,3
19,6
15,7
75,3
55,9
41,4
30,6
22,5
0,5
9,02
7,9
17,9
14,8
12,0
43,0
32,6
24,4
18,1
139,0
94,0
62,6
41,3
27,1
1,0
9,64
8,26
20,6
16,6
13,1
53,9
39,8
28,8
20,3
193,0
126,0
81,1
50,9
31,0
1,5
10,2
8,62
23,1
18,2
14,1
64,0
46,5
32,8
22,3
242,0
157,0
98,5
59,8
34,7
2,0
10,8
8,95
25,4
19,9
15,0
73,6
42,9
36,7
24,2
292,0
186,0
115,0
68,4
38,4
2,5
11,3
8,28
27,7
21,4
15,8
82,9
59,0
40,4
26,0
339,0
215,0
132,0
76,7
11,3
3,0
11,8
9,09
29,8
23,0
16,7
91,8
65,1
44,1
27,8
386,0
242,9
148,0
84,9
44,4
3,5
12,3
9,89
31,9
24,4
17,5
101,0
67,0
47,6
29,4
43 2 ,0
271,0
164,0
93,0
47,5
4 ,0
12,8
10,4
34,0
25,8
18,3
109,0
76,8
51,2
31,1
478,9
299,0
179,0
101,0
50,4
4,5
13,2
10,5
36,0
27,2
19,1
118,0
82,6
54,7
32,7
523,0
327,0
195,0
109,0
53,3
5,0
13,7
10,8
38,0
8,7
19,0
127,0
88,3
58,1
34,3
568,0
354,0
211,0
117,0
56,2
5,5
14,1
11,0
39,9
20,0
20,6
135,0
94,0
61,6
35,8
613,0
381,0
226,0
125,0
59,0
6,0
14,5
11,3
41,8
31,4
21,4
143,0
99,6
65,0
37,4
658,0
409,0
241,0
132,0
61,7
Ushbu cheklanishni nazarda tutsak V V. Sokolovskiy usulini faqatgina bir
turdagi gruntdan tashkil topgan qiyaliklami hisoblashda qo'llash mumkin degan
hulosa kelib chqadi..
Hozirgi vaqtda mazkur usulni 0 = 0 hoi uchun qo'llashda A. M. Senkovning
ma’lum darajada xizmati bor. Uning ta’kidlashicha, bunday sharoilda yuqori
muvozanat holatidagi qiyalik yuzasida yotgan har qanday nuqtaning koordinatalari
quyidagi shart asosida aniqlanadi:
* Т з * - ^ Г Г , ‘
(
Hisoblaslilar natijasi ushbu ifodani amalda qo'llash uchun uning birinchi
qismi kifoya qilishini ko’rsatdi. Unda:
z =
a £ — x tg cp.
(6.17)
Bunda
a
quyidagicha aniqlanadi:
2
с
1
+ sinej
Y
I - s i n p
(6.18)
6
.
6
-rasmda ai va
f
ning qiymatlarini ifodalovchi chizmalar keltirilgan. Chizma
at =f(
bog'lanish kuchi
с
ning o'zgaruvchi miqdorlariga asoslanib (6.18) ifoda
bo'yicha luzilgan. Bunda gruntning hajmiy og'irligi (zichligi)
у =
1 tk/m
3
deb
olingan. Shunga ko'ra
a
ning o'zgaruvchanligi chizmada ifodalangan a ( ga asosan
quyidagicha aniqlanadi:
a = ^ -
(6.19)
Ikkinchi chizmadan с ni topish uchun oldindan
m
ning qiymatini quyidagicha
hisoblash lozim:
/и = —
(6.20)
Shunday
qilib,
6
.
6
- rasmdagi chizmalar yordamida
a
va < ni aniqlab va ordinata z
uchun
О
nuqta bilan qiyalikning balandligi
I I
orasida qiymatlar berib (6.17) ifoda
yordamida hisoblanadi. Natijada aniqlangan qiymatlardan foydalanib qiyalikning
shaklini tuzish mumkin. V. V Sokolovskiy usuli yordamida hisoblangan yuqori
muvozanat holatidagi qiyalik quyidagi yukni ko'tara oladi:
(6.21)
1 - sm
8 4
Agar ushbu yukni gruntning so f og‘irligi la ’siridagi bosim
p =yH
deb qaralsa,
u holda:
f i
l e -
cos
y(\
- sin
)
(6.22)
(6.22) ni sof bogManishli (
ifodani qayta hosil qilamiz:
H
2c
Г
(6-221)
Birmuncha murakkab bo‘lishiga qaramay V. V. Sokolovskiy usuli qurilish
amaliyotida keng qoMlaniladi. Masalaning yakunida shuni aytib o'tish kerakki, bu
usul yordamida hisoblangan qiyaliklar asliga nisbatan tikroq boMib chiqadi, ayniqsa
bu hoi bogManish kuchining miqdori yuqori boMgan gruntlarda yaqqol ko‘zga
tashlanadi.
6.3. Aylanm a silindr yuza bo ‘ylab siljish usuli
Aylanma silindr yuza bo'ylab siljish
usulining negizida maMum siljish
yuza bo‘ylab o ’z muvozanatini yo’qotuvchi jism ning uzilib siljishi va surilishi bilan
bogMiq
nazariya yotadi. Kuzatuvlaming ko'rsatishicha, zarralari bogMangan
gruntlarda vujudga keladigan siljish yuzasi hamma vaqt egri chiziq shaklida sodir
boMadi.
M azkur siljish yuzasining shakli
eng oddiy
hoi uchun aylana silindrga yaqin deb qabul qilingan.
Shuning uchun ushbu shaklni tuzishda
aylananing
radiusi (/?) va uning markazi (
О
) izlanadi.
Hozirgi
vaqtda
ushbu masalani hal etish
borasida turli yechimlar mavjud („aylana bo'ylab
ishqalanish
koeffitsiyenti",
„maydon",
„moment”
usullari va h.). Ular orasida keng tarqalgani moment
orqali yechimdir. Bu yechim quyidagicha hal qilinadi:
qiyalikning buzilishi faqat surilayotgan qatlamning
О
markaz atrofida aylanishi natijasida yuz beradi deb
faraz qilaylik (6 .7 -ra sm ). Unda siljish yuzasi
ВВ О
nuqtadan chizilgan
R
radiusli aylananing boMagi
boMadi. Siljiyotgan qatlam esa qattiq holatdagi yaxlit
bir butun, ya’ni o'zining barcha nuqtalari bilan umumiy
harakatda ishtirok etadi deb tushuniladi.
Surilayotgan qatlam ikki moment ta’sirida bo'ladi: qatlamni aylanishga
majbur etuvchi moment
Mmt
va uning harakatini to'xtatishga intiluvchi moment Slo-x.
Ushbu
holda
qiyalikning
turg'unligini
ta’minlaydigan
koeffitsiyent
ikkala
6 .7 -ra sm . Q iy a lik tu rg ’unligini
a y la n m a s ilin d r y u z a b o ’ylab
s iljish u su ld a h iso b la sh g a oid
c h iz m a
(
0 )
85
,
M
.
n
(6.23)
Masalani ikki xil yo‘l bilan yechish mumkin:
1
) sof bog‘lanishli grunt qatlami uchun (ф = 0);
2
) qattiq va yarim qattiq holatdagi grunt qatlami uchun (ф
ф
0).
(p
=
0 b o ’lgan hoi.
Siljiyotgan qatlamning og'irligini
p
0
bilan belgilaymiz.
Bu kuch
A
qatlamning markaziga qo'yilgan bo‘lib, aylanish markazi
О
ga nisbatan /
yelka hosil qiladi. Bunda
=/>„■/■
(6.24)
momentlaming nisbati kabi aniqlanadi:
p
0
va / laming miqdorini topish uchun qiyalikning o'lchamlari, shakli va
grunt qa’ridagi qatlamlaming zichligini bilish lozim. Agar sizot suvi mavjud bo'lsa,
uning sathini ham bilish zarurati tug’iladi.
M a’lumki, zarralari o'zaro boglangan gruntlaming siljishga qarshiligi
faqalgina bog'lanish kuchi yordamida ifodalanadi.
M„ ; = P ' - d - R
(6.25)
bunda
d - R
radiusli aylana qirqimining uzunligi.
(6.24)
va (6.25) ifodalar asosida zahira koeffitsiyenti
ц
ni quyidagicha yozish
mumkin:
/
p„ - d ■ R
4
=
„
,o
(6.26)
P
о ‘ ‘
Tj =
1,25-1,50 va undan kam qiymatga ega bo'lganda qiyalik turg'un holatini
saqlaydi.
=i
0 b o ‘I g a n hoi.
Ushbu hoi oldingiga nisbatan murakkab bo'lib, bu
murakkablik asosan siljish yuzasining turli nuqtalarida hosil bo'ladigan ishqalanish
kuchining o'zgaruvchan qiymatini hisobga olish bilan bog'liq.
V
=
N'lgcp
,
(6.27)
iu n d a
N '-
qiyalik qatlami m a’lum bo'lagi og'irligi (
P )
ning siljish yuzasiga
o'tkazilgan urinmaga nisbatan tik tashkil etuvchisi (6.8-rasm).
Rasmdan:
N '= P :cos a,
(6.28)
66
Do'stlaringiz bilan baham: |
