М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

r.

---

2 b о b. GRUNTLARNING M U S T A H K A M L IK KO'RSATKICHLARI.
GRUNTLARNING SILJISHGA Q A R S H ILIG I
2 .1. U m um iy m a’lum otlar
Har 
qanday 
tashqi 
yuk 
ta’sirida 
gruntning 
deformatsiyasi 
uning 
mustahkamligiga bog’ liq. Gruntning mustahkamligi esa, o‘z navbatida, uning 
siljishga qarshiligi bilan belgilanadi. Gruntning siljishga qarshiligi ( r ff„.) solishtirma 
qarshilik sifatida zo’riqish (kuchlanish) oMchov birligida ifodalanadi.
Gruntlaming siljishga qarshiligini Kulon qonuni asosida prof. N. N. Maslov 
toMiq holda quyidagi umumiy ko'rinishda tavsiya etgan:
^ = о - - ^ + с „ + с 6) 
(2.1)
bunda 
a -
grunt qatlamining ma’ lum qirqim yuzasida hosil boMuvchi 
zo'riqishning tik yo‘nalgan tashkil etuvchisi;
(p
- wnamlikdagi gruntning ichki ishqalanish burchagi;
cw
- 
w
namlikdagi gruntning yumshoq holatdagi bogManish kuchi;
eg
— bikr holatdagi bogManish kuchi.
Yuqoridagi ifodada г
an
, 
a 
cw
va 
c6
lar zo'riqishni ifodalovchi birlikda 
oMchanadi. 

va rlardagi 
w
belgilar ulaming namlikka bogMiq ekanligidan darak 
beradi. Ulardan tashqari gruntning siljishga qarshiligi 
umumiy holda
zo‘ riqishning tik yo'nalgan tashkil etuvchisiga ham bogMiqligi 
a
belgisi bilan 
ifodalangan.
Demak, har qanday grunt mustahkamligi yoki uning siljishga qarshiligi 
gruntning ichki ishqalanish kuchiga; uning yumshoq 
cw
va bikr holatdagi bogManish 
kuchi 
Co
qiymatlariga bogMiq.
I c h k i
i s h q a l a n i s h b u r c h a g i . Jism zarralari sirt yuzasining g‘adir- 
budurlik shakli ishqalanish holatini izohlashdagi asosiy ko'rsatkichlardan biridir. 
Ma’ lumki, tashqi kuch ta’sirida grunt 
zarTalari 
orasida 
yaqinlashuv 
va jipslashuv 
holatlari sodir boMadi. Bu holat, o‘z navbatida, zarralararo 
siljishga 
qarshi 
ishqalanish kuchini vujudga keltiradi.
u yo'sinda olib borilgan tajribalar ishqalanish kuchi, tashqi yukning 
tik 
yo‘nalgan tashkil etuvchisini ma’lum miqdorlariga mos ravishda o‘zgarishini 
ko‘rsatgan. Shunga asoslanib, ishqalanishning solishtirma kuchini quyidagicha 
ifodalash mumkin:
T = < J - f
(2.2)
bunda / - zarralar sirtining g‘adir-budurligini ifodalovchi ishqalanish koeffitsiyenti.
Ishqalanish koeffitsiyenti, o‘z navbatida, ishqalanish burchagiga mos boMgani 
uchun (II.2) ifodani aynan quyidagi shaklda yozish tavsiya etiladi:
31

---