M e t r o L o g I y a V a s t a n d a r t L a s h t I r I s h

y = f ( x lx
2
. . . xn)
Majmuiy o'lchash — bir necha nomdosh kattaliklaming 
birikm asini bir vaqtda bevosita o'lchashdan kelib chiqqan 
tenglamalar tizimini yechib, izlanayotgan qiymatlami topish. 
Masalan, har bir tarozi toshlarining massasini solishtirib, bir 
toshning m a’lum massasidan boshqasining massasini topish uchun 
o'tkaziladigan o'lchashlar.
Birgalikdagi o'lchash deganda turli nomli 2 va undan ortiq 
kattaliklar orasidagi m unosabatni topish uchun b ir vaqtda 
o'tkaziladigan o'lchashlar tushuniladi.
Mutlaq o'lchash — bir yoki bir necha asosiy kattaliklami 
bevosita o'lchash va (yoki) fizikaviy doimiyliklar qiymatlarini 
qo'llash asosida o'tkaziladigan o'lchashdan iboratdir.
Nisbiy o'lchash — kattalik bilan birlik o'mida olingan nomdosh 
kattalikning nisbatini yoki asos qilib olingan kattalikka nisbatan 
nomdosh kattalikning o'zgarishini o'lchashdir.
8

---

N o’malum o'lchovni m a’lum o'lchov bilan solishtirish va 
birinchisini ikkinchisi orqali ifodalash, uning qismi yoki ulushi 
sifatida matematik jihatdan quyidagicha yoziladi:
k
x
Bu yerda o'lchanayotgan fizik kattaliklar (ma’lum) sifatida 
SI o'lchov birliklari sistemasidan foydalanilmoqda. Kvanimetriyada 
solishtirish, ba’zan etalon yoki asosiy sifat belgisi bilan olib boriladi:
-Q —=x
yoki 
-£-=x
(1.4)
Qasos 
Ql
(
1
.
1
) yoki (
1
.
2
) tenglamalar o'lchov tenglamalari deyiladi.
(1.3) ham da (1.4) ifodalar m a’lum o'lchov ishlarini bajarish 
orqali yechiladi yoki ular ham bevosita o'lchov ishlaridan iborat. 
Ushbu jarayonning asosiy xususiyati shundaki, ko'p m arta olib 
borilgan o'lchov ishlari natijasini, ya’ni 
x
ni nisbat shkalasining 
bosfiTdeb оТШЗГ.Ви katiallk liar gal turil qiymatga ega bo ‘ladi. Bu 
paradoksga o'xshash hodisa nazariy va amaliy natijalar doimo mos 
kelmasligini ko'rsatadi:
l i -
(,5 )
Ya’ni, amaliy hisoblangan