M e t r o L o g I y a V a s t a n d a r t L a s h t I r I s h

---

S .M . M A H K A M O V , U .S . A Z I M O V A
M E T R O L O G I Y A V A
S T A N D A R T L A S H T I R I S H
A S O S L A R I
O ‘z b e k is to n R e s p u b lik a s i O liy v a о ‘r ta m a x s u s ta ’lim
v a z ir lig i te g is h li O liy о ‘q u v y u r t l a r i u c h u n о ‘q u v q o ‘lla n m a
s if a tid a ta v s iy a e tg a n
Toshkent — «Talqin» — 2006

---

O'quv qo'llanma metrologiya va standartlashtirish asoslarini o ‘z 
ichiga olgan bo'lib, unda asosiy tushunchalar talab darajasida yoritilgan.
Mazkur qo'llanm ada harorat, bosim, sarf singari kattaliklami 
o'lchash va o'lchov vositalari, ulaming tuzilishi va ishlash prinsiplari 
to'g'risida m a’lumotlar keltirilgan.
Taqrizchilar: 
t.f.d. Q.S.Abdurashidov,f-m.f.n.A.S. Umarov.
© «Talqin» nashriyoti, 2006-y.

---

SO ‘ZBOSHI
H ar bir yetuk mutaxassis o 'z sohasida qo'llaniladigan 
kattaliklarni va ulam i o'lchash usullarini, o'lchov asbob va 
qurilmalarini ishlata olishi hamda texnik tavsiflarini bilishi zarur. 
Bundan tashqari ular har bir o'lchanadigan va baholanadigan 
o'lchov vositalarini, ulardan foydalanishni, ulaming ishga yaroqli 
yoki yaroqli emasligmi nazorat qilishni, boshqacha aytganda o'lchov 
asboblami ishlatish bilan bog'liq bo'lgan asosiy amallar bo'yicha 
yetarli bilim va malakaga ega bo'lishlari kerak. H ar bir talaba fizik 
kattaliklar: bosim, sarf, harorat, tezlik va h.k. lami bilishi, ulami 
o'lchash asboblarini tanlay olishi, o'lchov ishlarini to'g'ri bajara 
bilishi va xatoHMafflt aflTqTashT hamda shu xatoliklarni baholash 
shartlarini bilmog'i lozim.
Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish (sifatni 
boshqarish) fanini o 'rg an ish d an m aqsad talab alard a xalq 
xo'jaligining turli sohalarida, sanoatda, texnikada, iqtisodiyotda, 
savdo, nazorat va iste’mol bilan bog'liq bo'lgan turli sohalarda 
m e’yoriy hujjatlar va standartlar bilan ishlash borasida yetarli bilim 
va malaka hosil qilishdan iboratdir.
Har bir ishlab chiqarilayotgan mahsulot m a’lum bir m e’yoriy 
hujjat asosida ishlab chiqarilishi, uning texnik ko'rsatkichlari, sifati, 
foydalanishda inson salomatligiga xavfsizligi shu m e’yoriy hujjatda 
belgilangandek bo'lishining ta’minlanishi shu mahsulotning sifat 
ko'rsatkichlari zamon talabi doirasida ekanligidan dalolat beradi. 
Modomiki shunday ekan, talabalarni metrologiya, standart­
lashtirish va sifatni boshqaruv sohasidagi bilimlarini oshirish hozirgi 
dolzarb masalalardan biridir.