M e t r o L o g I y a V a s t a n d a r t L a s h t I r I s h

n
+ 1
 —
tajribaning aprior ehtimoli 
n —
chi tajriba- 
ning aposterior ehtimoliga teng bo'ladi.
Faraz qilaylik, 
Qi
qiymat o'zaro bog'liq bo'lmagan 
nt
dona 
o'lchov ishlari natijalari bo'Isin va ulaming har biri o'rtacha 
qiymatdan <5t ga farq qilsin.
0, = 
Q
+ 5,
Q2= Q + S
2
(
1
.
11
)
Q = Q + 
8
bu yerda 5 soni ehtimollar taqsimotining markazlashtirilgan 
simmetriya qonuniyatiga mos keiadi. Tenglikning ikkala tomonini 
qo'shib va 
n
ga bo'lib yuborsak:
- 2 > = < 2 + - 5 > '
(U 2>
n
,=1
n
l=i
hosil bo'ladi. Bu ifodaning 
n
dagi limiti:
l i m - T ( a = l i m Q + l i m - y 5 i 
(1.13)
n
” 7
n-»~ 
n-»~ 
n
"
lekin, bu yerda
lim 
Q = Q\
lim —У '5 / = 0 
(1-14)
»-»- 
n t i
demak: 
Q = — y \Q i,
ya’ni ushbu qator yaqinlashuvchi qator 
n
bo'lib, olingan natijalaming o'rtacha arifmetik qiymati deyiladi.
2 0

---

1.6. Bir necha o ‘lchov natijalarini qayta ishlash
Ko‘p hollarda biror o'lchov ishini bir vaqtning o'zida bir 
necha kishi tomonidan o'lchov asboblarida turli shart-sharoitlarda 
o'tkazilishi kuzatiladi. Bunday o'lchov ishlari natijalari turli shart- 
sharoitlar hisobiga ma’lum miqdorda bir-biridan farq qilishi 
mumkin. Bunday o'lchov natijalari bir necha qismlardan iborat 
natijalami tashkil etishi mumkin. Bunday natijalar ehtimollar 
taqsimotining m a’lum bir qonuniyatiga bo'ysunsa, ular bir jinsli, 
aks holda (ya’ni bo'ysunmasa) bir jinsli emas deyiladi.
Bir necha o'lchov seriyalarini bajarishda, natijalami qayta 
ishlashda o'lchov natijalarini bir jinslimi yoki yo'qmi ekanligini 
tekshirish majburiy hisoblanadi. Odatda bunday ish empirik 
momentlar darajasida olib boriladi, ya’ni o'zaro ikkita o'lchov 
natijalarining o'rtacha arifmetik qiymatlari solishtiriladi va har bir 
seriyaning dispersiyasi baholanadi. 
_________ ______
O^ftacha arifmetik qiymatlar orasidagi farq tasodifiy bo'lib, 
nolga teng bo'lishi mumkin, dispersiya esa:
5
’ Г-
1
_ £ ] = £ ! а + « ! а ,
(, . 1S)