M. DÁWletov, A. DÁWletov, Z. IsMAylova, A. DÁWletova

51-shınıǵıw
.
Biraq, lekin, sonda da, biraq ta, degen menen, 
al 
dánekerleriniń qatnasında birgelkili aǵzalardı, qospa gáptegi jay 
gáplerdi baylanıstırıp kelgen 6 gáp yadtan dúzip jazıń.

---

31
§11. Awıspalı dánekerler
Birgelkili aǵzalardı yamasa jay gáplerdi awıspalı má-
nide baylanıstıratuǵın dánekerlerge awıspalı dánekerler 
delinedi.
Awıspalı dánekerlerdiń xızmetin 
ya, yaki, yamasa, 
bolmasa, ya bolmasa, yaki bolmasa, ne, álle, meyli 
dánekerleri atqaradı.
Awıspalı dánekerler birgelkili aǵzalardıń hárbiri me-
nen tákirarlanıp kelgende, awıspalı dánekerlerdiń aldınan 
útir qoyılıp jazıladı. M ı s a l ı : Ol meniń xatımdı sirá 
oqımaǵanday, 
ya
gáp qozǵamaydı, 
ya
juwap bermeydi. 
(T. Q.)
52-shınıǵıw
.
Berilgen gáplerdi oqıń. Gáplerdegi awıspalı 
dánekerlerdiń qanday mánide qollanılıp kelgenin túsindiriń.
1. Ne atız-shelde, ne jolda qıbırlaǵan jan joq. 
(Ó. B.) 
2. Jazdıń shıjǵırǵan ıssı kúni. Hawada ya quslar, ya janlı 
maqluqlar bolıp silt etpeydi. 3. Ol kúni-túni qırman basında, 
bolmasa dán qabıllaytuǵın stanciyada, yamasa jolda júretuǵın 
edi. 
(Sh. A.) 
4. Álle oshaqta ot bar, álle shıra janıwlı. 
(Ó. X.)
5. Endi anıqlap oylanıp qarań, qáne, shopandı sizlerge men 
tayarlap bermedim be, yaki bolmasa maǵan sizler tayarlap 
berdińiz be? 
(Sh. S.)
53-shınıǵıw
. Kóshirip jazıń. Awıspalı dánekerlerdiń astın sızıp, 
olardıń qanday sintaksislik xızmet atqarıp kelgenin (birgelkili 
aǵzalardı baylanıstırıp kelgen be yamasa jay gáplerdi me) anıqlań.
1. Ya túnde, ya tań aldında maraldıń mańıraǵanın 
esitpeytuǵın boldı. 
(Sh. A.)
2. Hawa rayı da kún sayın mıń 
túrli qubılıp turadı, ya qar jawadı, ya tınbastan jańbır quyadı, 
ya kúshli samal esedi. 
(A. Á.)
3. Biraq ta Nesibeliniń meyli 
úyinde bolsa da, meyli jumısta bolsa da, yáki basqa jerde 
bolsa da, awıl xojalıq institutın pitkerip shıǵıp agronom bolıw 
ármanı hesh waqıtta oyınan tırnaq ushı shıqqan emes. 
(Ó. X.)
4. Onıń sın-sımbatı el gezgen dárwish ya mollaǵa uqsas 
edi. 5. Biraq ol ne kúyinip, ne súyinip otırǵanın sezdirgen 
joq. 
(Ó. A)

---

32