M. DÁWletov, A. DÁWletov, Z. IsMAylova, A. DÁWletova

Bas aǵzalardı tákirarlaw ushın sorawlar 
hám shınıǵıwlar
1. Jay gápler dep nege aytamız? Jay gáplerdiń anıqlaw bel-
gilerin aytıń.
2. Jay gáplerdiń dúzilisine qaray túrlerin aytıń. Ne ushın jay 
gápler eki bas aǵzalı hám bir bas aǵzalı bolıp bólinedi?
3. Qaysı aǵzalar jay gáplerde grammatikalıq tiykar bolıp ke-
ledi?
4. Gáp aǵzaları dep nege aytamız? Gáp aǵzaların anıqlaw 
belgilerin aytıń.
5. Qaysı aǵzalar bas aǵza, qaysı aǵzalar ekinshi dárejeli 
aǵzalar dep ataladı?
6. Baslawısh dep nege aytamız? Onıń anıqlaw belgilerin aytıń.
7. Bayanlawısh dep nege aytamız? Onıń anıqlaw belgilerin 
aytıń. Bayanlawısh kóbinese qaysı sóz shaqabı arqalı bildi-
riledi?
8. Baslawısh penen bayanlawısh qalay baylanısadı? Olardı 
baylanıstırıwshı qosımtalar qanday?
9. Jazıwda baslawısh penen bayanlawıshtıń arasına ne ushın 
sızıqsha qoyıladı? Onıń qoyılıw sebeplerin túsindiriń.
188-shınıǵıw.
Kóshirip jazıń. Baslawısh hám bayanlawıshlar-
dıń astın sızıp, olardıń qanday sóz shaqaplarınan bolǵanın hám 
sorawların aytıń.
1.
Adamda ádep bolsa, ilim de bolıwı lazım. 2. Ádep 
aqılǵa baylanıslı nárse. 3. Aqıl ústine ádep te qosılsa, nur ús-
tine nur boladı. 4. Ullılıq aqıl hám ádep penen payda boladı. 
5. Aqıldıń qádiri ádep penen, baylıq qádiri saqawat penen, 
kúsh-quwat qádiri bahadırlıq penen iske asadı. 6. Ádepli 
adam táwipke usaydı, onıń menen gúrrińlesiw kewildegi ǵamdı 
quwadı. 
(«Atalar sózi»)
7. Óli sanaladı ónersiz kisi,
Ónersiz bolǵannan ólgeni yaqshı. (
Termiziy
)

---

104
189-shınıǵıw
.
Bas aǵzalardıń arasına sızıqsha qoyıp, gáplerdi 
kóshirip jazıń. Sızıqshanıń qoyılıw sebeplerin túsindiriń.
1. Ǵarrılıq aqıl hám ómir tájiriybesiniń ǵáziynesi. 
(I. Y.)
2. Ólgennen keyin maqtalıw ekinshi ómir. 3. Tiriligińde jaman 
degen at alıw bul ólim. 
(«Atalar sózi»)
4. Anaw Ámiwdárya. 
5. Úsh jerdegi úsh toǵız. 6. Zúráát arttırıw tiykarǵı wazıypa. 
(S. S.)
7. Tańlawda ozıp shıqqan Báhárgúl. 
190-shınıǵıw.
Tekstti dıqqat penen oqıp shıǵıń. Teksttiń 
nege arnalǵanına dıqqat etip, mazmunın sóylep beriń. Teksttiń 
mazmunınan paydalanıp hám óz turmısıńızdan alıp, ádeplilik 
tuwralı kishi gúrriń jazıń.
Ádep — ullılıq nárwanı, bul nárwan arqalı barlıq maqset 
mánziline jetiw múmkin. Haqıyqatlıq tárepdarı bolǵan adam-
lar adamgershilik sabaqların oqıwǵa júreksinip, baxtiyarlıq 
kóshesine qádem qoyǵan hárbir insanǵa eń dáslep ar-uyat 
hám ádeplilik qaǵıydaların yad alıwı kerek. Haqıyqatında da, 
ádep insaniyat ushın ájayıp taj hám adamgershilikti bezewshi 
qımbat baha gáwhar.
Ádep sonday bir bult, onıń bir tamshı jawını jaqsı 
adamlardıń diyqanshılıǵına jawsa, onıń úmit palızın máńgi 
jasıl jaynatıp, jaqsı at-abıray zúráátinen paydalar qırmanın 
binyat etedi. 
(Barhurdar ibn Mahmud)