M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova


Atash xususiyatiga ega bo`lgan so`zlar



Download 1,05 Mb.
bet23/274
Sana07.11.2022
Hajmi1,05 Mb.
#861701
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   274
Bog'liq
M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova

Atash xususiyatiga ega bo`lgan so`zlar. Bular, shaxs (odam, bola), narsa (kitob, daftar), belgi (yaxshi, go`zal), miqdor (olti, yettinchi), holat (tez, oson), payt (hozir, bugun), harakat (yurmoq, yozmoq), ishora (bu, shu) kabi tushunchalarga nom bo`lib keladi.

  • Atash xususiyatiga ega bo`lmagan so`zlar. Bular so`zlarni bir-biriga bog`laydigan (va, uchun), so`zlarga qo`shimcha ma`no kiritadigan (faqat, xuddi), tovush va harakatlarga taqlid bildiradigan (gurs, jimir-jimir), inson his-tuyg`ularini aks ettiradigan (oh, voy), aytilgan fikrga munosabat bildiradigan (shekilli, menimcha) kabi so`zlardir.

    Ma`no jihatidan birinchi guruhga mansub so`zlar lug`aviy birlik hisoblanadi va leksikologiya bo`limida o`rganiladi, ikkinchi guruh so`zlar esa grammatik so`zlar hisoblanadi va ular faqat grammatika bo`limida o`rganiladi.
    Ilmiiy adabiyotlarda atash xususiyatiga ega bo`lgan so`zlar leksema termini bilan atalmoqda. “O`zbek tili system leksikologiyasi asoslari” nomli o`quv qo`llanmada leksemaga quyidagicha ta`rif beriladi: “Jamiyat a`zolari uchun tayyor, umumiy, majburiy bo`lgan, shakl va mazmunning barqaror birikuvidan tashkil topgan, voqelikdagi narsa, belgi, xususiyat va munosabatlarni shakllantiruvchi, nutq va lug`atda grammatik morfemalarni o`ziga biriktira oladigan morfema turi leksemadir”.22
    Leksema va so`zning o`zaro munosabati fonema bilan tovush o`rtasidagi munosabatga o`xshaydi, ya`ni leksema til birligi hisoblansa, so`z nutq birligidir. Boshqacha aytganda, so`z leksemaning nutqda voqelashgan shaklidir. Masalan: Bolalar keldi gapini olaylik. Bu gapda bola- (kichik yoshdagi odam) va kel- (harakat)23 birliklari leksema hisoblansa, bolalar va keldi qismlari so`z hisoblanadi.


    2-§. Leksemaning ifoda va mazmun tomoni


    Falsafa fanida shakl va mazmun birligi haqida so`z yuritiladi. Bu narsa tilshunoslik faniga ham taalluqli bo`lib, u leksemaning tashqi (shakliy) va ichki (mazmuniy) tomonlarida o`z aksini topadi.

    Download 1,05 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
  • 1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   274




    Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
    ma'muriyatiga murojaat qiling

    kiriting | ro'yxatdan o'tish
        Bosh sahifa
    юртда тантана
    Боғда битган
    Бугун юртда
    Эшитганлар жилманглар
    Эшитмадим деманглар
    битган бодомлар
    Yangiariq tumani
    qitish marakazi
    Raqamli texnologiyalar
    ilishida muhokamadan
    tasdiqqa tavsiya
    tavsiya etilgan
    iqtisodiyot kafedrasi
    steiermarkischen landesregierung
    asarlaringizni yuboring
    o'zingizning asarlaringizni
    Iltimos faqat
    faqat o'zingizning
    steierm rkischen
    landesregierung fachabteilung
    rkischen landesregierung
    hamshira loyihasi
    loyihasi mavsum
    faolyatining oqibatlari
    asosiy adabiyotlar
    fakulteti ahborot
    ahborot havfsizligi
    havfsizligi kafedrasi
    fanidan bo’yicha
    fakulteti iqtisodiyot
    boshqaruv fakulteti
    chiqarishda boshqaruv
    ishlab chiqarishda
    iqtisodiyot fakultet
    multiservis tarmoqlari
    fanidan asosiy
    Uzbek fanidan
    mavzulari potok
    asosidagi multiservis
    'aliyyil a'ziym
    billahil 'aliyyil
    illaa billahil
    quvvata illaa
    falah' deganida
    Kompyuter savodxonligi
    bo’yicha mustaqil
    'alal falah'
    Hayya 'alal
    'alas soloh
    Hayya 'alas
    mavsum boyicha


    yuklab olish