M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova

Leksik urg`u muhim amaliy ahamiyatga ega. Birinchidan, u talaffuz qilish me`yorlarini

belgilaydi, ikkinchidan, so`z ma`nolarini farqlash uchun xizmat qiladi: f z ik – shaxs oti, fiz kolm – mevali daraxt ma`nosini bildiruvchi ot, lma – bo`lishsizlik ma`nosidagi fe`l.

• 
  sifat,
  

Logik urg`u (yoki gap urg`usi) gap tarkibidagi so`zlardan (gap bo`laklaridan) biriga tushadigan urg`udir. Bunda so`zlovchi o`ziga muhim sanagan so`zni boshqalariga nisbatan kuchliroq aytadi va bu bilan tinglovchining diqqatini shu so`zga qaratadi. Masalan: Adab aqilning tashqi suratidir. (―Oz-oz o`rganib dono bo`lur‖.) gapida logik urg`u quyidagicha tus olishi mumkin:
Adab (boshqa narsa emas) aqlning tashqi suratidir. Adab aqlning (boshqa narsaning emas) tashqi suratidir. Adab aqlning tashqi (ichki emas) suratidir.

Nutq tovushlarining o`zgarishi

10. 
    §. Nutq tovushlari bo`g`in, so`z va jumla tarkibida qo`llanib, bir-biriga ta`sir ko`rsatadi va buning natijasida xilma-xil o`zgarishlarga uchraydi. Nutq zanjiridagi tovushlarning turlicha o`zgarishlari fonetik o`zgarishlar deb ataladi.
    

Fonetik o`zgarishlar tovushlarning o`zaro ta`siri natijasida yoki tovushlarning so`z tarkibidagi o`rniga qarab ro`y berishi mumkin. shunga ko`ra ular ikki xil bo`ladi:

1. Kombinator o`zgarishlar.

2. 
   Pozitsion o`zgarishlar.
   

Masalan: ketdi va obod so`zlaridagi d undoshi t undoshi kabi talaffuz qilinadi. [ketti], [obot]; birinchi holatda jarangli d undoshi jarangsiz t undoshi ta`sirida o`zgaradi (kombinator o`zgarish yuz beradi); ikkinchi holatda so`z oxirida kelgan jarangli d undoshi jarangsizlashadi (demak, pozitsion o`zgarish yuz beradi).

10.