M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova

Orfografiya

21. 
    §. Orfografiya ( grekcha orphos – to`g`ri, grapho- yozaman) so`zlar va ularning shakllarini yozish haqidagi qoidalar tizimidir. Orfografik (imlo) qoidalar quyidagi bo`limlarni o`z ichiga oladi: 1) harflarning imlosi;
    

Bu qoidalar orfografiyaning quyidagi tamoyillari asosida yaratiladi : fonetik tamoyil, morfologik tamoyil, etimologik-an`anaviy tamoyil, differensiatsiya tamoyili.
Fonetik tamoyil. Bu tamoyilga ko`ra so`zlar va so`z tarkibidagi affikslar qanday talaffuz qilinsa, xuddi o`shanday yoziladi. Masalan, 1) ong so`ziga –la affiksini yoki son so`ziga -a affiksini qo`shish bilan yasalgan so`zlar ongla yoki sona tarzida emas, angla, sana tarzida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi; 2) oxiri a unlisi bilan tugagan so`zlarga v yoki q undoshi bilan boshlanadigan affikslar qo`shilganda, a unlisi o tarzida aytiladi va shunday yoziladi: tanlov (tanla+v), ishlovchi (ishla+ vchi), taroq (tara+q),qaynoq (qayna +q), sayroqi (sayra +qi); 3) oxiri i unlisi bilan tugagan so`zlarga v undoshi bilan boshlanadigan affikslar qo`shilganda, i unlisi u tarzida aytiladi va shunday yoziladi: o‘quv (o‘qi +v), to‘quvchi (to‘qi+vchi ); 4) q yoki k undoshi blan tugagan so`zlarga egalik qo`shimchasi qo`shilganda, q undoshi g’ tarzida, k undoshi g tarzida aytiladi va shunday yoziladi: qishlog‘i (qishloq+i), etagi (etak+i); 5) o‘g‘il, og‘iz, singil, burun, zahar, shahar kabi so`zlarga egalik affikslari qo`shilganda, ikkinchi bo`g`indagi a, i, u unlilari talaffuzda ham, yozuvda ham tushub qoladi: o`g`li, burni, shahri kabi.
Ko`rinadiki, orfografiyaning fonetik tamoyili yozuvni jonli talaffuzga yaqinlashtiriladi.