Qon aylanish sistemasi. Astsidiyalarning qon aylanish sistemasi tutash emas. Yuragi oshqozon oldiga joylashgan muskulli xaltacha ichida turadi. Yuragining ikki tomonidan bittadan qon tomiri chiqadi, oldingisi jabra qon tomiri hisoblanib, halqumning ostki tomonidan o`tib, stigmalarga bir qancha mayda-mayda shoxchalar beradi. Keyingi qon tomiri ichak qon tomiri deyilib, ichki organlarga boradigan shoxchalarga bo`linadi. Bu shoxchalar organlar orasiga o`rnashgan va maxsus devorlari bo`lmaydigan bo`shliqlar bilan qo`shiladi. Shuning uchun ham astsidiyalarning qon aylanish sistemasi tutash emas deyiladi.
Astsidiyalar yuragining o`ziga xos xususiyati shundan iboratki, qonni goh oldingi tomonga, goh orqa tomonga haydaydi. Shuning uchun ham ularning har qaysi qon tomiri dam arteriya va dam vena qon tomiri vazifasini bajaradi.
Nerv sistemasi. Astsidiyalarning markaziy nerv sistemasi, og’iz sifoni bilan kloaka sifoni o`rtasida joylashgan kichikroq nerv tugunchasidan iborat. Voyaga yetgan astsidiyalarda, qamragichlarini hisobga olmaganda, tuyg’u funktsiyasini bajaradigan hech qanday sezuv organlari yo`q. Nerv tugunchasining ichki bo`shlig’i, ya`ni nevrotseli bo`lmaydi va yaxlit nerv massasidan iborat. Qalin devorli xalta-tunikaning ichida yupqa devorli ikkinchi xalta-mantiya bor. Barcha qobiqlilar singari, astsidiyalarda ham qattiq skelet yo`q. Mantiya og’iz va kloaka sifonlarining chetidagina tunika bilan qo`shilgan.
Astsidiyalarda ayirish organlari rivojlanmagan. Ularning tanasida hosil bo`lib turadigan dissimilyatsiya mahsulotlari ayrim hujayralar ichida to`planib turadi va organizmda qoladi.
Jinsiy organlari. Astsidiyalar germafrodit. Ularning ikkita jinsiy bezi, ya`ni erkaklik va urg’ochilik bezlari bo`lib, oshqozonning ustida joylashgan va bir-biriga taqalib turadi. Astsidiyalar germafrodit bo`lgani bilan o`z-o`zini otalantira olmaydi, chunki bitta individda ham spermatazoid va ham tuxum hujayrasi baravar yetilmaydi, balki oldinma-keyin yetiladi. Yetilgan jinsiy mahsulotlar jinsiy kanallardan atrial bo`shliqqa tushadi. Suv oqimi bilan kirgan spermatazoidlar tuxumni shu yerda otalantiradi, so`ngra urug’langan tuxum kloaka sifoni orqali suvga chiqariladi.
Urug’langan tuxum to`la va bir tekisda bo`linadi hamda gastrula davriga aylanadi. So`ngra embrion bo`yiga cho`ziladi va asta-sekin rivojlanib har xil organlar, ya`ni xordalilarga xos bo`lgan markaziy nerv sistemasi yuzaga keladi. So`ngra birlamchi ichakning ustki tomonida xorda hosil bo`ladi, tananing oldingi tomonida esa og’iz teshigi vujudga keladi.
Astsidiyalarning lichinkasi suvda erkin suzib yuradi. U tashqi tomondan itbaliqqa o`xshab ketadi va uzunligi 0,5 mm gacha boradi (2-rasm).
Do'stlaringiz bilan baham: |