Личинка хордалилар (Urochordata) ¸ки šобиšлилар (Tunicata) кенжа типи

Q

96-rasm. Baqa yuragining ochilgan holdagi sxemasi: 1-o`ng bo`lmacha; 2-chap bo`lmacha; 3-yurak qorinchasi; 4-klapanlari; 5- arterial konus; 6-umumiy arterial stvoli; 7-o`pka-teri arteriyasi; 8-aorta yoyi; 9-umumiy uyqu arteriyasi; 10-uyqu bezi; 11-arterial konusning spiral klapani.
on aylanish sistemasi. Amfibiyalarning itbaliqlari (lichinkasi) qon aylanish sistemasi baliqlarning qon aylanish sistemasiga o`xshash, lekin voyaga yetganlarida o`pkaning paydo bo`lishi bilan qon aylanish sistemasida kuchli o`zgarishlar yuz beradi. Dumli va oyoqsiz amfibiyalarning yurak bo`lmalaridagi to`siq yaxshi rivojlanmagan. Baqaning yuragi uch kamerali, ya`ni bir-biridan to`siq parda bilan ro`yirost ajralgan ikkita yurak bo`lmasi va bitta yurak qorinchasidan iborat (96-rasm), lekin bundan tashqari, yurakda o`ng yurak bo`lmasiga ochiladigan vena sinusi bilan yurak qorinchasiga ochiladigan arterial konusi ham bor.
Yurak qorinchasining devori ancha qalin bo`ladi va uning ichki yuzasidan uzun-uzun muskul iplari chiqadi, bu iplarning uchi atrioventrikulyar teshiklarni bekitib turadigan ikkita klapanning erkin, birinchi bo`lib arterial konusning orqa tomonidan o`ng va chap o`pka-teri arteriyasi chiqadi (97-A, B rasm), bu baliqlarning 1V juft jabra yoylariga gomologdir. Juft arteriya, o`z navbatida, o`pka va teri arteriyalariga ajraladi.
Arterial konusning qorin tomonidan juft aorta yoylari chiqadi. Bular 2-juft jabra yoylariga gomolog hisoblanadi. Aorta yoylari o`zidan ensa-umurtqa va o`mrovosti arteriyalarini ajratadi, bular qorin muskullari va oldingi oyoqlarni qon bilan ta`minlaydi. Aorta yoylari umurtqa pog’onasi ostida o`zaro qo`shilib, orqa aortani hosil qiladi. Orqa aorta o`zidan kuchli hazm qilish nayi – tutqich arteriyani ajratadi. Orqa aortaning boshqa tarmoqlari bilan qon boshqa organlarga va keyingi oyoqlarga boradi. Arterial konusning qorin tomonidan umumiy uyqu arteriyasi chiqadi va tashqi hamda ichki uyqu arteriyalariga bo`linadi. Uyqu arteriyasi 1-jabra yoylariga gomolog hisoblanadi.
Gavdaning keyingi qismidan va keyingi oyoqlaridan vena qoni son venasiga va quymuch venaga yig’ilib, juft yonbosh yoki buyrak qopqa venalariga quyiladi. Buyrak qopqa venasi buyraklarda kapillyarlarga ajralib, buyrak qopqa sistemasini hosil qiladi. Son venalaridan toq qorin venasi chiqadi va jigarga kirib, kapillyarlarga ajraladi. Ichakning barcha bo`limlaridan va oshqozondan vena qonlari jigar qopqa venasiga yig’ilib, kapillyarlarga tarqaladi va jigar qopqa sistemasini hosil qiladi, undan jigar venasi toq keyingi kovak venaga yig’iladi. Keyingi kovak vena qorin venasi va juft jigar venalarini qo`shib olib, vena sinusiga quyiladi. Bosh, oldingi oyoqlar va teridan tozalanib kelgan arterial qon har ikki tomondagi bo`yinturuq va o`mrovosti venalariga yig’iladi, bu venalar o`zaro qo`shilib, bir juft oldingi kovak venani hosil qiladi.
Dumli amfibiyalarda keyingi kovak vena bilan bir qatorda, rudiment holda baliqlarga xos bo`lgan keyingi kardinal venalar ham saqlanadi, bular oldingi kovak venalarga qo`shiladi. Oldingi kovak venalar ham vena sinusiga quyiladi, vena sinusidan qon o`ng yurak bo`lmasiga boradi