Қўлёзма ҳуқуқида ҚУЧҚоров жавлон суюндик ўҒли миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикаси босқичларининг ижтимоий-фалсафий таҳлили

Учинчи боб бўйича хулоса:
1. Ўзбекистон Республикаси Мустақилликка эришиш арафаси ва мустақиллик йиллари “Миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикаси”нинг “Ўзбек модели” босқичи Биринчи Президент И.А.Каримов фаолияти билан боғлиқдир.
2. Мустақиллик йилларининг сўнгги даврларида миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикаси Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев фаолияти билан боғлиқ бўлиб, у Ҳаракатлар стратегияси босқичи номини олди. Ҳаракатлар Стратегияси “ўзбек модели”нинг мантиқий давоми бўлиб, у бугунги кунда мамлакатимизда юз бераётган демократик ўзгаришларни белгилаб келмоқда.


ХУЛОСА
“Миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикаси босқичларининг ижтимоий-фалсафий таҳлили (Ўзбекистон Республикаси мисолида)” мавзуси тарихни диалектик маданий тушунишга асосланган ҳолда қуйидаги хулосалар билан тўлдирилди:
1. Миллий ғоя ва демократик ўзгаришларга ҳам онгли, мақсадга мувофиқлик хосдир. Шунинг учун миллий ғоя ва демократия ҳам маданий ҳодисалардир. Жамиятнинг барча соҳалари, хусусан, уларнинг ядровий қисмлари, яьни маданий қисмлари демократияга оид миллий ғоялар ва демократик тартиботни тақозо қилади. Ушбу тақозоланганлик миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикасини келтириб чиқаради.
2. Демократия бу халқ ҳокимиятчилигидир. Демократия бу манфаатлар уйғунлиги ва унинг бошқарилишидир. Демократия бу тоталитаризмга зид турувчи ўзига хос тартиботдир. Демократия ҳокимият орқали амалга ошади. Миллий ғояда бош масала демократик фуқаролик жамиятини ўрнатишдир. Бунинг учун мустақиллик керак. Шунинг учун ҳам миллий ғоя, жумладан, демократия тўғрисидаги миллий ғоялар мамлакатимизда амалга оширилаётган демократик ўзгаришларнинг гносеологик асоси бўлиб хизмат қилади ва аксинча, бунёдкорлик ғоялари билан суғорилган демократик ўзгаришлар миллий ғояларимизнинг ҳам манбаи ва ҳам мезони ҳисобланади.
3. Миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикаси тарихий босқичлари ила, биринчидан, кишилик жамияти тарихи – ядроси – маданий борлиқнинг тарихий даражаси ва ҳолатларига боғлиқ ҳолда келиб чиқади ва амал қилади. Иккинчидан, кишилик тарихида ижтимоий ҳаёт соҳаларининг ядровий қисмлари – маданий қисмларининг бир-бирларига муносабатларидан корреляцион-функционал қонунлар келиб чиқади. Корреляцион-функционал қонуниятлар жамият мавжудлигининг умумсоциал қонунлари бўлиб, сациал ҳаёт йўналишларининг алоҳидалигига демократия кўрнишининг ўрни ва вазифасини белгилаб беради.
4. Социал борлиқ, яъни мавжуд конкрет жамият – мамлакатнинг асосини мавжуд ва конкрет маданий борлиқ ташкил этади. Демак, ижтимоий борлиқ кечаги ижтимоий-тарихий онгни ҳам ўз ичига олади. Шундай экан, ижтимоий борлиқнинг ижтимоий онгга нисбатан белгиловчилик роли қонуни навбатдаги фикрлаш – тафаккурга нисбатандир. Бу қонуният демократик тафаккурга ҳам хосдир. Бу ҳолатдан демократик муносабатларни тақозо қилувчи ижтимоий борлиқнинг демократик тафаккурни белгилаб келиши қонуни ҳам келиб чиқади.
5. Жамият ядроси – маданий борлиқнинг субстанционал бир бутунлиги қонуни, маданий борлиқнинг илгарилама субстанционал доиравий айланиши қонуни ва эҳтиёжларнинг ошиб бориши қонунлари. Бу қонунлар миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикасида ҳам устиворлик қиладилар ва қуйидаги кўринишларда намоён бўладилар: миллий ғоя ва демократик ўзгаришларнинг субстанционал бир бутунлиги, миллий ғоя ва демократик ўзгаришларнинг илгарилама субстанионал доиравий айланиши ва миллий ғоя ва демократик ўзгаришларнинг ўсиб бориши қонуниятлари.
6.Тарихни диалектик маданий тушуниш бўйича ишлатиладиган «ижтимоий формация» сўзи кишилик жамияти шаклланиши ва ривожланишининг шаклларини, яъни кишилик тарихининг асосий босқичларини ифодалайди. Шундай экан, ижтимоий формациявий ёндошиш миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикасининг босқичларини билишга имкон беради.
7. Тарихни диалектик маданий тушуниш бўйича цивилизация ўз фуқаролари ва давлатига эга мамлакатдир. Цивилизациявий ёндашиш миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикасининг ҳар бир мамлакатдаги ўзига хосликларини билишга имкон беради. Биз Ўзбекистонда демократик фуқаролик жамиятини қуриш сари кетмоқдамиз.
8. Ҳуқуқ мустақиллик, яъни эркинликдир. Ҳуқуқнинг учта белгиси – тенглик, адолат ва эркинлик миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикасининг фундаментал асосларини ташкил этади. Шунинг учун ҳам миллат мустақиллиги миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикасининг бош масаласидир.
9. 1991 йил 31 августдан Ўзбекистон Республикаси мустақил мамлакат – цивилизация сифатида келиб чиқди.
10. Советлар даври Марказий Осиё халқлари янги тарихининг давомидир. Советлар демократиясининг мафкуравий асосларини марксизм-ленинизм ташкил этган эди. Марксизм-ленинизмда асосий масала пролетариатнинг манфаатлари масаласидир. Шунинг учун ҳам унинг ҳокимияти ўрнатилган жойда тўлақонли равишда манфаатлар уйғунлиги ва унинг бошқарилиши, яъни демократия амалга ошмайди. «Социализм» номи билан адолат ваъда қилинди, сўнгра уларнинг эрки тортиб олинди. Советлар демократияси тоталитаризмга асосланган тартибот эди.
11. Собиқ СССРда 1917 йилдан ўрнатилган пролетариат диктатураси ва 1977 йилгача шаклланган умумхалқ социалистик давлати даврларида, В.И.Ленин атаган миллион марта демократроқ демократия шароитларида Ўзбекистон ҳудудида ҳам миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикасига зид жараёнлар, хусусан, қатағонликлар юз берган.
12. Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши 1991 йил 31 августда “Ўзбекистон Республикасининг Давлат мустақиллиги асослари тўғрисида” қонунни қабул қилди. Ушбу қонун Ўзбекистоннинг янги тарихини бошлаб юборди. Бу миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикасидаги янги улкан босқич бўлди.
13.1992 йил 8 декабрда Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси қабул қилинди. Конституция мустақилликнинг биринчи куниданоқ бошланган бозор муносабатларига асосланган демократик фуқаролик жамиятини шакллантиришнинг асоси бўлиб кирди. Бу билан миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикасида яна улкан қадам ташланди.
14. Ўзбекистон “ўзбек модели” деб ном олган ўз истиқлол ва тараққиёт йўлини белгилаб олди. Мулклар хилма-хиллиги, сиёсий институтларнинг фикрлар хилма-хиллиги асосида ривожланиши, давлат ҳокимиятининг учга бўлиниши, социал тенглик каби умумий манфаатлар конституцион асос қилиб олинди.
15. Агар 1991 йил 31 августдан амал қила бошлаган “ўзбек модели”ни мустақиллик давридаги миллий ғоя ва демократик ўзгаришлар диалектикасининг биринчи улкан босқичи бўлса, Ҳаракатлар стратегияси эса унинг иккинчи улкан босқичидир.