Лекции 1 мавзу. Фаннинг предметига кириш. Замонавий халқаро ташкилотлар тизимини шакллантириш. Уларнинг таснифи. Халқаро ташкилотлар ҳуқуқи

2. Муайян мақсадларнинг мавжудлиги. Аниқ бир йўналишдаги мақсадларнинг мавжудлиги халқаро ташкилот тушунчасини аниқлашда муҳим белги ҳисобланади. Ташкилотнинг мақсадлари халқаро ташкилотнинг тўла ҳуқуқлилик характерини, унинг ташкилий тизимини, фолият тартибини, унга бериладиган ваколатларни белгилашда аҳамиятга эга.

Халқаро Меҳнат Ташкилоти Уставининг 1-моддасида шундай дейилади: “Мазкур Устав Муқаддимасида ва 1944 йил 10 майда Филадельфияда қабул қилинган Халқаро Меҳнат Ташкилотининг мақсад ва вазифалари тўғрисидаги Декларацияда баён қилинган мақсадларни амалга ошириш учун доимий Ташкилот таъсис этилади”. Мазкур ҳужжатларда қуйидаги мақсадлар акс этган: биринчи, меҳнат соҳасидаги нормалар, асосий принциплар, ҳуқуқларни ривожлантириш ва амалга ошириш; иккинчи, аёл ва эркаклар учун янада кенгроқ ва қулай меҳнат шароитини яратиш; учинчи, барча учун ижтимоий ҳимоя самарасини ошириш ва кўламини кенгайтириш; тўртинчи, учтомонлама тузилмани мустаҳкамлаш ва ижтимоий мулоқотни қўллаб-қувватлаш. Мазкур Ташкилотнинг учтомонламалик хусусиятидан келиб чиққан ҳолда, Бош конференциянинг мажлисларида бир аъзо-давлатдан 4 та вакил иштирок этиши мумкин. 4 та делегатнинг 2 таси ҳукумат, қолган 2 таси иш берувчилар ва меҳнаткашларнинг вакиллигини ифодалаши лозим.

3. Доимий органларнинг мавжудлиги¹⁷.Халқаро ташкилотлар одатда олий орган, ижрочи орган, маъмурий орган, махсус масалалар бўйича қўмита ва комиссияларни ўз ичига олади. Бирқатор ташкилотларда суд органлари тузилиши ҳам кўзда тутилади. Мазкур органларнинг доимийлиги шу билан белгиланадики, уларнинг мақоми ташкилот уставида белгилаб берилади ва номуайян муддатга ташкил этилади.Шу билан бирга, қайд этиш лозимки, мазкур органларнинг алоқаси, уларнинг ваколатлари, ташкилотнинг тузилиши билан боғлиқ бошқа масалалар халқаро ташкилотларда турлича тартибга солинган.

БМТ Устави 7-моддасига кўра Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг асосий органлари сифатида Бош Ассамблея, Хавфсизлик Кенгаши, Васийлик Кенгаши, Халқаро суд ва Котибият таъсис этилади деб белгиланган. Зарур бўлиб қолганда БМТ Уставига мувофиқ ёрдамчи органлар таъсис этилиши мумкин. Мазкур Устав билан асосий органларнинг вазифа ва ваколатлари, иш тартиби белгилаб берилган.