Лекции 1 мавзу. Фаннинг предметига кириш. Замонавий халқаро ташкилотлар тизимини шакллантириш. Уларнинг таснифи. Халқаро ташкилотлар ҳуқуқи

Умумий ваколатли ташкилотлар фаолияти аъзо давлатлар ўртасидаги алоқаларнинг барча (сиёсий, иқтисодий, ижтимоий, маданий ва бошқа) соҳаларига тегишли бўлади.Масалан, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги, Шанҳай Ҳамкорлик Ташкилоти, Европа Иттифоқи каби тузилмалар фаолияти халқаро муносабатларнинг деярли барча масалалари билан шуғулланади.

Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти Хартияси 3-моддасида минтақада тинчлик ва хавфсизлик, терроризмга қарши биргаликда кураш, қуролсизланиш, иқтисодий ҳамкорлик, транспорт-коммуникация, ҳуқуқий ахборот алмашиш, фан-техника, соғлиқни сақлаш, таълим, маданият, спорт, туризм соҳаларида ҳамкорликни кенгайтириш ва бошқалар ҳамкорликнинг асосий йўналишлари сифатида кўрсатиб ўтилган.

Махсус ваколатли ташкилотларнинг фаолият соҳаси бирор аниқ, сиёсий, иқтисодий, ҳарбий, соғлиқни сақлаш, таълим, энергетика каби соҳа билан чегараланган бўлади. ЮНЕСКО, Халқаро меҳнат ташкилоти, ЮНИДО, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти, Халқаро валюта фонди ва бошқалар.

БМТ Устави 57-моддаси: “Ҳукуматлараро битимларга биноан таъсис этилган ва ўзларининг таъсис ҳужжатларида белгиланганидек, иқтисодий, ижтимоий, маданият, маориф, соғлиқни сақлаш ва шу каби соҳаларда халқаро масъулият юкланган турли ихтисослаштирилганмуассасалар Ташкилот билан 63-модда қоидаларига мувофиқ боғланадилар”.

Ташкилот билан юқорида кўрсатилган тарзда боғланган бундай муассасалар “ихтисослаштирилган муассасалар” деб юритилади”.

Назорат учун саволлар:

1. Халқаро ташкилотлар ҳуқуқи манбалари иерархиясига ҳуқуқий баҳо беринг

2. Халқаро ташкилотлар ҳуқуқининг ҳуқуқ тизимида тутган ўрнига ҳуқуқий баҳо беринг.
3. Халқаро ҳуқуқда аъзо-давлатларнинг халқаро ташкилотларга интеграцияси даражасининг турли кўрсаткичлари ажратиб кўрсатилмоқда. Айрим муаллифлар органларнинг мавжудлиги ҳамда ушбу органларда миллий даражадан юқори турувчи ваколатлар қанчалик кўп бўлса, шунчалик интеграция ҳам юқори бўлади, деган фикр билдирадилар. Бошқа олимларнинг фикрига кўра эса, муайян ташкилот доирасида тузиладиган халқаро шартномалар сифати ва сони асосий кўрсаткич ҳисобланади. Муаллифларнинг бир қисми асос сифатида арифметик мезон – аъзо-давлатларнинг органлари орасидаги алоқаларни олишни назарда тутади. Айримлар фуқароларнинг ҳуқуқий онгини асос қилиб кўрсатишади. Агар жисмоний шахс ўзини фақатгина муайян давлатнинг оддий фуқароси сифатида эмас, мазкур халқаро ҳамжамиятнинг ҳам “фуқароси” сифатида англаса – бу аъзо-давлатларнинг юқори даражадаги интеграциясидан далолат беради.
Сизнингча қайси мезон энг тўғри ҳисобланади? Жавобингизни изоҳланг.
4. Халқаро ҳуқуқий тартиб ва БМТ фаолиятининг асосий масалалари бугунги кунда халқаро ҳуқуқнинг одат нормалари асосида тартибга солинади. Бу жараён тинчликпарвар контингентларни шакллантириш ва БМТ Хавфсизлик Кенгашида овоз беришда доимий аъзоларининг ўзини тийиш БМТ Уставининг 42-моддаси асосида қуролли санкцияларни амалга ошириш тартиби билан боғлиқ.
Сизнингча бундай одат-ҳуқуқий тартибга солиш самаралими? Жавобингизни изоҳланг.