Лекции 1 мавзу. Фаннинг предметига кириш. Замонавий халқаро ташкилотлар тизимини шакллантириш. Уларнинг таснифи. Халқаро ташкилотлар ҳуқуқи

Халқаро ҳукуматлараро ташкилотларнинг классификацияси

Халқаро ташкилотларни таснифлаш масаласини ёритишда уларни қайси меъзон асосида гуруҳларга ажратишни аниқлаб олиш лозим. Бундай меъзонлар хилма хилдир.

Ҳозирги замон халқаро ташкилотларини 2 та асосий гуруҳга бўлинади:
- халқаро ҳукуматлараро ташкилотлар;
- халқаро ноҳукумат ташкилотлар.
Ҳар иккаласи муҳим аҳамиятга эга бўлиб, кундалик турмушнинг турли жабҳаларида давлатларнинг ўзаро мулоқотига кўмаклашади. Бироқ, мазкур икки турдаги ташкилотлар ўзларининг алоҳида хусусиятларига эгадир.
Аъзоларининг таркибига кўра халқаро ташкилотлар:
- универсал,
- минтақавий,

Халқаро ноҳукумат ташкилотлар

• 
  ҳукуматлараро битим асосида таъсис этилмаган халқаро ташкилот;
  
• 
  таъсис акти асосида яратилади;
  
• 
  аъзолари давлатлар билан бир қаторда жисмоний шахслар ҳам бўлиши мумкин.
  

Халқароҳукуматларароташкилотлар

• 
  халқаро ҳуқуққамувофиқравишдаяратилади;
  
• 
  халқаро шартнома (конвенция, трактат, баёнот) асосида тузилади;
  
• 
  шартноманинг тарафлари суверен давлатлар, халқаро ҳукуматлараро ташкилотлар.
  

Универсал ташкилотлар: барча давлатлар иштирок этишлари учун очиқ бўлган, ер юзининг бутун минтақасида ҳаракат қилиш ҳуқуқига эга ташкилотлар. Масалан, БМТ, Халқаро Меҳнат Ташкилоти, ЮНСЕКО, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ва бошқалар.
Минтақавий ташкилотлар: маълум географик ҳудудда жойлашишига қараб ёки манфаатлар муштараклигидан келиб чиқиб, давлатлар аъзо буладиган ташкилотлар назарда тутилади. Масалан, Европа Иттифоқи, Африка бирдамлиги ташкилоти, Араб давлатлари лигаси ва бошқалар.
Ҳукуматлараро ташкилотлар фаолиятига кўраумумий ва махсус ваколатли ташкилотларга бўлинади. Мазкур таснифга кирувчи ташкилотларни уларнинг фаолиятидан ташқари уларнинг номланишидан ҳам билиш мумкин.