L ya. Olimov psixologiya tarixi

45. FROMM ERIX (1900-1980).

Nemis – amerika psixologi va filosofi, neofreydizm namoyondalaridan biri. Asosiy muammo inson borligidagi qarama-qarshiliklardagi va ular insonning tabiat, boshqa kishilar va o‘z-o‘zi bilan tabiiy, mutanosib aloqaning buzilishida namoyon bo‘ladi deb bilgan. Gumanistik psixoanalizning psixoterapevtik metodikasini ishlab chiqqan, bu metod inson, tabiat va jamiyat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni uyg‘unlashtirishga xizmat qiladi. Insonning hayot kechirish muammosiga yagona mos javob, E.Fromm fikricha, insonning o‘z «Men»ini topishga yordam berishga muxabbatdir. Bu nuqtai nazarni u «Muxabbat san’ati» asarida (1964) aks ettirib, hozirgi jamiyatni sog‘lomlashtirishga yo‘l insonning ahloqiy yangilanishi va ruhan tozalanishida yotishini ta’kidlagan.


46.SMIRNOV ANATOLIY ALEKSANDROVICh (1894-1980)

Mashhur rus psixologi, xotira psixologiyasi sohasi mutaxassisi, shuningdek umumiy, yosh va pedagogik psixologiya va pedagogik psixologiya hamda psixologiya tarixi fanlari bo‘yicha mutaxassis. 1945-1972 yillarda Rossiya Pedagogika fanlari Akademiyasining Psixologiya Institituni boshqargan. Tekshirishlar jarayonida ixtiyorsiz va ixtiyoriy eslab qolish orasidagi xotira va tafakkur orasidagi o‘zaro aloqalarni topgan. Ixtiyoriy eslab qolishning xarakteri sub’ektning faoliyat tarkibiga bog‘liqligini tajribalarda isbotlagan. Xotirani tajribalarda tekshirish natijalarida uning «Eslab qolish psixologiyasi» (1948), «Xotira psixologiyasi»(1966) asarlarida o‘z ifodasini topgan.


47.GELMGOLS GERMAN FON (1821-1894).

Nemis fizigi, fiziologi va psixologi. Ma’lumoti bo‘yicha fizik bo‘lib, tirik organizmni o‘rganishga tekshirishning fizik metodlarini kiritishga harakat qilgan. «Kuchning saqlanishi» asarida u energiyaning saqlanish qonunini asoslab, u tirik organizmda fizik-ximik muhit bo‘lib, unda energiyaning saqlanish qonuniga aniq amal qiladi. U birinchi bo‘lib, qo‘zg‘alishning nerv tolalari orqali o‘tish tezligini o‘lchadi, bu esa reaksiya vaqtini o‘rganishga ilk qadam bo‘ldi.
Gelmgols idrok nazariyasiga katta hissa qo‘shgan. Xususan idrok psixologiyasida ongsiz aqliy xulosalar konsepsiyasini rivojlantirdi. Bunda aktual idrok odamning odatiy qobiliyatlaridan kelib chiqadi, muskul sezgilari va harakatlari tashqi olamning doimiy saqlanishida katta o‘rin tutadi. Bu konsepsiyaga asosan makonni idrok qilish mexanizmini tushuntirishga urindi. M.V.Lomonosov kabi rangli ko‘rinishning uch komponentli nazariyasini rivojlantirdi. Eshitishning rezonans nazariyasini ishlab chiqdi. Bundan tashqari Gelmgols dunyo psixologiya fani taraqqiyotiga ulkan hissa qo‘shgan. Uning V.Vundt, I.M.Sechenov kabi shogirdlari bo‘lgan.