L ya. Olimov psixologiya tarixi

38. GALPERIN PETR YaKOVLEVICh (1902-1988)

Rus psixologi. Uning ilmiy faoliyatining boshlanishi umumpsixologik nazariyasining rivojlanish tarixi bilan bog‘liq. Bu nazariyaning fundamental nizomlari asosida aqliy faoliyat va tushunchalarning bosqichma-bosqich shakllanish metodini yaratdi va tajribalarda asoslab berdi. Galperinning ishlari bolalar va pedagogik psixologiyasi sohasida keng ko‘lamda eksprimental tekshirishlarni boshlab berdi. Ulug‘ vatan urushi davrida Galperin yaradorlarda harakatlarni tiklashni tahlil qilish ishlarini olib borgan.


39. SELE GANS (1907-1982)

Kanada biologi va vrachi. Umumiy moslashuv sindromi tushunchasiga asoslangan stress haqidagi ta’limotni ishlab chiqqan. Bu organizmning psixofiziologik resurslarining qiyin sharoitga moslashtiruvchi neyrogumoral reaksiyalar yig‘indisi ekanligini ko‘rsatgan. Tajribalarda ekstremal sharoitlarda Sele ta’limoti asosida stress turli shakllarga ajratilgan va shu bilan birga psixologik stress tushunchasi shakllantirilgan.
40. YuNG KARL GUSTAV (1875-1961)

Shvesariya psixologi va psixiatri. 1906 -1913 yillarda Z.Freyd bilan ishlagan, keyinchalik klassik psixoanalizdan uzoqlashgan va shaxsiy analitik psixologiyasini yaratgan. Assotsiativ tajriba metodikalaridan birini ishlab chiqqan, «Kompleks» tushunchasini kiritgan. Ko‘p yillik klinik tekshirishlar natijasida «Odam ruhiyatida faqat indivudial emas, balki jamoa noixtiyoriylik ham katta rol o‘ynaydi, lekin jamoa noixtiyoriylik mazmunini ajdodlardan qolgan arxiteplar belgilaydi» degan xulosaga keladi. Shaxsning o‘z ichiga «Men», «Soya», «O‘zlik», «anima» kabilardan iborat murakkab strukturasini ishlab chiqqan. Ikkita belgi asosidagi xarakter tipologiyasini yaratdi: maqsad yo‘nalishi va hukmron funksiya (tafakkur, his-tuyg‘u, sezgi, oldindan sezish).
41. ADLER ALFRED (1870-1937)

Avstriya psixologi, psixoanalitik yo‘nalishning yirik namoyondasi. 1895 yilda Venada medisina bo‘yicha doktorlik dissertatsiyasini yoqlagan. 1902 yildan 1911 yilgacha Vena psixoanalitik jamiyatiga kirgan,1911 yildan «Individual psixologiya» deb nom olgan ilmiy maktabga asos soldi. Adler o‘z ta’limotida shaxsning psixik hayoti, ichki yaxlitligi tamoyilini himoya qilgan. U onglilik va ongsizlik o‘rtasida aniq chegara yo‘q deb xisoblagan. O‘z faoliyati bilan gumanistik psixologiya, bolalar va klinik psixologiya, defektologiya sohalariga katta hissa qo‘shgan.