L. X. Alimova yosh fiziologiyasi va gigiyena buxoro ‒ 2022 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Bo’yin muskullari. Bo’yinda teri osti muskullari, ko’krak so’rg’ichsimon va chuqurroqda joylashuvchi muskullar gruppasi bor. Bo’yin muskullarining funksiyasi turli-tumandir: ular bosh va bo’yinni engashtirishda, pastki jag’ni tushi- rishda, til osti suyagini ko’tarish va tushirishda, nafas olishda, bo’yinga terining tortilishida va boshqalarda qatnashadi.
Orqa muskullari. Orqa muskullari ko’krak qafasida, belda va dumg’aza qismlarida bo’ladi. Orqa muskullarining bir qismi belning yuqorigi suyaklarida va oyoqda, bir qismi esa chanoq kamari suyaklarida paylar bilan tugallanadi.
Orqada trapesiyasimon va orqaning keng muskuli ancha yuzada joylashadi. Umurtqa pog’onasini to’g’rilovchi dumg’aza musku­li katta ahamiyatga ega.
Ko’krak muskullari. Bu muskullar bolalar nafas olganda ishtirok etadi, yelka kamarini, qullarni hamda qo’l-oyoqlarni yozishda tanani harakatga keltiradi.
Tana muskullari. Tana muskullari uch gruppaga: a) umurtqa pog’onasini harakatga keltiruvchi, b) ko’krak qafasini harakatga keltiruvchi, v) qorin devorini hosil qiluvchi muskullarga bo’linadi.
Bu guruhni tashkil etuvchi muskullar yoshga qarab o’zgaradi. Masalan, bolalarning qorin bo’shlig’ida joylashgan organlar katta hajmga ega, shu sababli tashqi qiyshiq muskullar tolalari kattalarnikiga nisbatan hamma vaqt uzundir. Qorin muskullarining aponevrozi ham uzoqqa cho’ziladi. Unda tola­larning bog’lamlari, ayniqsa, rivojlangandir, bular to’g’ri burchak ostida ancha chuqurlikda joylashgan bog’lamlar bilan kesishadi. Yosh qancha katta bo’lsa, yuzada joylashgan tolalar shunchalik yaxshi sezilmaydi.
Qo’l muskullari. Qo’l odam organizmining eng harakatchan qismidir. U odamning paydo bo’lishi proqeseida muhim rol o’ynagan.
Qo’l muskullari qo’lning mehnat organi sifatida funksiyalarni bajarish uchun zarur bo’lgan harakatlarini amalga oshiradi. Bular quyidagi: a) elka kamarini, b) elkani, v) bilakni, g) panja barmoqlarini qarakatga keltiruvchi muskullarga bo’linadi.
Odamda panja muskullari, ayniqsa taraqiy etgan. Ular uch guruhga bo’linadi, bulardan ikkitasi bosh barmoq va jimjiloqni hosil qiladi. Shuning uchun faqat odam panjasigina bosh barmoqni jimjiloqqa taqqoslab kurish imkoniyatini beradi. Uchinchi guruhi hamma barmoqlarga aloqador bo’lgan (suyak oraligi va chuvalchangsimon) muskullar kiradi. Mehnat proqesslarini bajarish uchun bukish, yozish, uzatish, yaqinlashtirish barmoqlarning bo’g’imlariga xosdir.