L. S. Karieva makroiqtisodiyot

13.3 Ochiq iqtisodiyot uchun Keyns xochi 
Ochiq iqtisodiyotning makroiqtisodiy muvozanati tovar, pul va tashqi 
bozorlarda bir vaqtning o‛zida muvozanatga erishiladigan vaziyatni aks ettiradi. 
Ochiq iqtisodiyotning zamonaviy muvozanat modeli an’anaviy klassik va 
keynscha yondashuvlarni sintez qilishga asoslangan. 
Ochiq iqtisodiyotning makroiqtisodiy muvozanat modeli. Keynschilik 
yondashuviga ko‛ra, yopiq iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan barcha ne’matlar uy 
xo‛jaliklari (C), biznes (I) va davlatning (G) ichki iste’moliga sarflanadi. Ochiq 
iqtisodiyotda YaIM ichki xarajatlar va sof eksport summasi bilan belgilanadi. Bu 
shuni anglatadiki, makroiqtisodiy muvozanat muammolari tashqi iqtisodiy 
aspektga ega va ularni hal qilish uchun milliy mahsulot va umumiy xarajatlar 
o‛rtasidagi muvozanatni tiklash vositalaridan foydalanish kerak. 

---

288 
Milliy hisoblarning o‛ziga xos xususiyatidan kelib chiqadigan bo‛lsak, 
eksportning o‛sishi milliy ishlab chiqarishning o‛sishi va shu sababli bandlik, 
daromad va valyuta zaxiralariga yordam beradi. Bunday holda, import, import 
qiluvchi mamlakat milliy daromadining funktsiyasi sifatida qaraladi. Binobarin, 
importning o‛sishi ichki xarajatlarning qisqarishiga olib keladi, bu esa milliy ishlab 
chiqarish hajmi va valyuta zaxiralarining pasayishini anglatadi. Natijada, milliy 
ishlab chiqarishning muvozanatli mahsulotiga sof eksport ko‛rsatkichi NX = Y - 
(C + I + G) ta’sir qiladi. 
Sof eksportning mahsulotning muvozanat hajmiga ta’sirini Keynsning o‛zaro 
faoliyat modeli yordamida baholash mumkin (13.3.1-rasm). 
13.3.1-rasm. Ochiq iqtisodiyot uchun Keysian xochi modeli 
Rasmdan ko‛rinib turibdiki, ijobiy sof eksportining mavjudligi yalpi xarajatlar 
egri chizig‛ini NX tomon yuqoriga siljitadi, bu esa yangi ishlab chiqarishda (E
2
) 
yuqori darajadagi milliy ishlab chiqarish darajasida (Y
2
) muvozanatni o‛rnatishga 
olib keladi. Bunda tegishli multiplikator samarasiga olib keladi.