Kurs ishi bajardi: Tuxtayev Sh Tekshirdi: Halimov I

1-topshiriq. Yer ostida ishqorlash texnoligiyasining parametrlarni hisoblash natijalari.

Gazlangan ko’mirning boshlang’ich tarkibi haqida ma’lumot yo’q bo’lganda quruq havoning solishtirma nazariy miqdori, ya’ni ko’mirni to’liq yoqish uchun yonish blokiga yetkazib beriladigan suv bug’isiz quyidagi formula orqali aniqlanadi:

VСВ^0  a	0,001Qi^r  25,1Wt ^r	1.1*	0,001* 28900000  25,1* 8	 7.647	нм3/кг,
			4186
4186

Varaq
5321100 Kurs ishi

O’zg.. Varaq № hujjat Imzo Sana

Ortiqcha havo koeffitsiyentini

aniqlaymiz:



21 xO2 



21



 

1















21 O2  0,5CO  0,5H 2 1,5H 2 S   2CH 4

 3C2 H 4





2100







2115* 0.2 



21



 1









 0.519

21 0.2  0,5 * 9.06  0,5 *14.45 1,5 * 0.07  2 * 2.72  3 *1.02



2100





Yer osti gaz generatorida gazning oqimi hisobga olingan koeffitsiyent:

K _у 1 ₁₀₀^Uу 1 ₁₀₀^6.9  0.931

Ko’mirning	yer		osti gazlanishida (ПГУ) gazlangan			ko’mirdan haqiqiy quruq
gazning chiqishi:
	0			 0,21К у	 7.6470.519 0,01*15	 0,210.931, кг.
^VСГ	^ ^VСВ	  0,01х

Gazlantirish jarayoning kimyoviy foydali harakat koeffitsiyenti

• 
  _ ^QНГ^VСГ _ ^{4190000* 3.26} _{ 0.473 ,}
  

Q_i^r28900000

Ko’mir qatlamining

gazlanish tezligi

I 





5

14.662

т/ч,

^^0,19m0,702

 0,659

0,506* 0.473^^0,19

* 20,702  0,659* 0.473

0,506

XULOSA
Geotexnologik usuladan nafaqat metallarni qazib olishda balki ko’mirni yer ostida gazlashtirish uchun xam qo’llaniladi. Ko’mirni yer ostida qazlashtirish yer ostida ko’mir qatlamidan quduq o’tkazish va uni qizdirib gaz xosil qilishga asoslangan. Bunda dastlab ma’lum bir oraliq masofada quduqlar hosil qilinadi va egri burg’ulash orqali quduqlar yer ostida bir biri-bilan bog’lanadi. Quduqlar jixozlangach ye ostida ko’mirni yoqish jarayoni boshlanadi. Bunda dastlab ko’mir malum miqdirda qizdirilib cho’g’lantirilgash yer ostiga kompressorlar yordamida koslorod (H2O) jomralidadi. So’rib olingan gaz tarkibidagi qo’shimchalar maxsus qurulmalar yordamida ajratib olinadi.


Varaq
5321100 Kurs ishi

O’zg.. Varaq № hujjat Imzo Sana

Geotexnologiyaning texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini hisoblash.
Ochiq va yer osti ishlab chiqarishdan geotexnologiyaning sezilarli farqlari metodlarni qiyosiy baholash usullarini muayyan o’ziga xosligini keltirib chiqaradi. Asosiy farqlari shundaki, geotexnologiya usulida tayyor mahsulot, ochiq va yer osti ishlab chiqarishda esa tog’ massasi olinadi. Solishtirganda yakuniy mahsulot olinishigacha rudalarni qayta ishlashga sarflangan xarajatlarni inobatga olish lozim.
Ishlab chiqarishning samaradorligi uchta asosiy ko’rsatkichga asoslangan:

• 
  solishtirma kapital sarmoyalar;
  

• 
  tannarx;
  

• 
  mehnatning unumdorligi.
  

Bu asosiy ko’rsatkichlardan tashqari quyidagilarni ham inobatga olish lozim: rentabellik, xarajatlarni qoplash muddati, korxonaning qurilish vaqti, uzatish fondining koeffitsiyenti, yillik iqtisodiy samara, uskunalar va materiallarning kamayishi, va ularga bo’lgan talabning pasayib ketishi.

Geotexnologiya bilan solishtirganda an’anaviy usulning kamchiliklari:

• 
  Yuqori texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini ta’minlab bermaydi;
  

• 
  Passiv fondlarning (tog’ ishlab chiqarish) yuqori solishtirma og’irligi sababli uzatish fondlarining qoniqarsiz dinamikasi;
  

• 
  Sarmoya va kapitalning yuqori intensivligi;
  

• 
  Butun amaliyot davrida tog’-kon sanoati uchun katta hajmdagi mablag’larni jalb etib, muntazam ravishda ko’plab yangi maydonlarni tayyorlashga to’g’ri keladi.
  

Uzatish fondining koeffitsiyenti quyidagi formulaga ko’ra aniqlanadi:

Э0		МС0
		К	,

• 
  –yakuniy mahsulotning yillik miqdori, т; С0 – yakuniy mahsulotning ulgurji narxi, тг/т; К – kapital xarajatlar, тг.
  

Rentabellikning ko’rsatkichlari quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:

М С  С 

^ЭР ^ _{Ф0 }⁰ _Фоб ^,

• 
  – tayyor mahsulotning tannarxi, тг/т; Ф0 – asosiy sanoat fondlarining o’rtacha yillik qiymati, тг; Фоб –me’yoriy aylanma mablag’larning o’rtacha yillik qiymati, тг.
  

Varaq
5321100 Kurs ishi

O’zg.. Varaq № hujjat Imzo Sana

Sarmoyani qoplash muddati rentabellikning teskari ko’rsatkichining qiymati hisoblanadi:

• 
   ¹ , yil
  

• 
  _Р
  

Tayyor mahsulotning keltirilgan tannarxi

• 
  _{П  С } ^еН ^К , тг/т,
  

М
е_Н -iqtisodiy samaradorlikning normativ sohaviy koeffitsiyenti, е_Н =0,15.
Konning qiymati quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
Ц=(С0 – Сп) З, тг
З – foydali qazilmalarning sanoat zahiralari;
Quyidagi formulaga ko’ra foydali qazilmalarning tannarxi aniqlanadi:

С Д

 С0



К еН

, тг/т.



1



М 1





1

m

^

 еН

^

Geotexnologiya usulining iqtisodiy samaradorligi ushbu nisbatga ko’ra hisoblanadi:



e

H

K

1



^C  е

К



, тг/т,

Э

 C







r

Н





1

M 1











М 

С1 – foydali qazilmalar konini an’anaviy usullar bilan ishlab chiqarishda tayyor mahsulotning tannarxi, тг/т; К1 – an’anaviy usullarda kapital xarajatlar, тг; М1 – an’anaviy texnologiyalardan foydalangan holda korxonadagi yakuniy mahsulotlarning yillik miqdori, т.