Kurs ishi bajardi: Tuxtayev Sh Tekshirdi: Halimov I

Varaq
5321100 Kurs ishi

O’zg.. Varaq № hujjat Imzo Sana

Tushmay qolgan daromad xarajatlarni Зпр 1 tonna qazib olingan foydali
qazilmalarning ulgurji narxi va tannarxining o’rtasidagi farq sifatida aniqlash mumkin.
Biroq, bu qiymat faqat shartli daromad deb hisoblanadi. Doimiy ishlab chiqarishda yo’qotilgan daromad faqat vaqt  orqali balans zahiralarini ishlab chiqarish so’ngida

paydo bo’ladi. Shuning uchun undirilmagan								daromadni hisoblashda konni ishlab
chiqarish muddati va kapital xarajatlarning samaradorlik koeffitsiyenti bilan
aniqlanadigan Кпр keltirish koeffitsiyentini									hisobga olish lozim. Natijada
З			Ц 0  с				Ц 0	 с	. olamiz.
	ПР		^К ПР				1 	Е ^
An’anaviy qazish ishlarini geotexnologiya usullari bilan taqqoslaganda yo’qolgan
balans zahiralarining qiymatini hisobga olish kerak.
	Эп = Би Цп					- Бп Цп - Би bп ,
			г	г			т	т	г г
«т» va «г» indekslari – an’anaviy va geotexnologiya qazish usullariga muvofiq.
Qiyosiy iqtisofiy samaradorlikni aniqlashda									ushbu omil quyidagi tarzda ko’rib
chiqilishi mumkin:

Э_r  с₁ Ek₁  n_Н N₁  с₂  Еk₂  n_H N₂ ,
nн – moddiy ishlab chiqarish sohasidagi xodim uchun bir yil mobaynida keladigan normativ daromad; N1, N2 – taqqoslanadigan korxonalarning xodimlar soni.
Konlarni ishlab chiqarish metodlarini qiyosiy baholashda rentabellik ko’rsatkichini Эр ham hisobga olish kerak.
Эр = (с'0 - с') / (Ф0 - Фоб),
с'0 va с' – mahsulotning yillik hajmining narxi va tannarxiga muvofiq; Ф0 и Фоб – asosiy ishlab chiqarish fondi va normalizatsiya qilingan aylanma mablag’larning o’rtacha yillik qiymatiga muvofiq.
Ajratilgan sarmoyaning qoplanish muddatini 0 qisqartirish muhim ahamiyatga ega.

• 
  ⁰ = 1 / Эр
  

Sarmoyaning iqtisodiy samaradorligi nafaqat tannarx va solishtirma sarmoyaning tushishiga bog’liq, balki daromadni ishlab chiqarishni boshlagan vaqtga bog’liq.

Mablag’ning qaytish koeffitsiyenti Э0 ishlab chiqarish metodlarining iqtisodiy samaradorligining muhim ahamiyati hisoblanadi. Quyidagi formula orqali aniqlanadi:
Varaq
5321100 Kurs ishi

O’zg.. Varaq № hujjat Imzo Sana

Э0 = Агод с'r / К0
Turli xil turdagi metodlarni baholashda mehnatning unumdorlik, ishning xavfsizlik va boshqa ko’rsatkichlarini inobatga olish lozim.
Ishlab chiqarishning ratsional tizimini loyihalashda quyidagi shartlarga rioya qilish lozim: ishni boshlashda xavfsizlik qoidalariga rioya qilish; qatlamni ishlab chiqarishda sanoat, iqtisodiy, geografik va fizik-geologik xususiyatlarning maksimal sonini hisobga olish; foydali qazilmalarni maksimal darajada iqtisodiy qazib olishni ta’minlash.

XULOSA
Foydali qazilmalarni geotexnologik usul bilan qazib olish atrof-muhitga va ekologiyaga salbiy ta’siri juda kichikligi bilan boshqa usullardan ajralib turadi. Bundan tashqari samaradorligi juda yuqori bo’lib, 75-95 % ni tashkil etadi. Geotexnologik usul foydali qazilmani yer ostida ishqorlovchi kimyoviy reogentlatlar yordamida eritib yer yuzasiga chiqarishga asoslangan usuldir. Bu jarayonni amalga oshirishda texnologik quduqlar asosiy vazifani bajaradi. Yuboruvchi quduq orqali ishchi eritma (H2SO4) madanli qatlamga yuboriladi va tarkibiga uran tuzlarini ion shakliga o’tkazadi, so’ngra so’rib oluvchi quduqdan mahsuldor eritman so’rib olinadi.
Texnologik quduqlarni УРБ-3А3 burg’ulash qurulmasi yordamida burg’ulanadi. Burg’ulangan quduqlar diametri yuboruvchi quduqlarda 90 mm.ni so’rib oluvchi quduqlarda esa 195- mm.ni tashkil qiladi. So’rib oluvchi quduqdan maxsuldor eritma maxsus elektr nasoslari yordamida yer yuzasiga so’rib olinadi.