Конспект 1-мавзу. Фалсафа тарихи фан сифатида

Эмпедокл (эр.авв. 5 аср) - “Буюк грек” физикасининг вакили, пифагорчи Филолай ва Элейчи Зенон замондоши Эмпедокл пифагорчилар машғулотларига қатнашган (аъзо сифатида эмас), бироқ эшитган нарсаларини тарқатгани учун, унинг машғулотларга қатнашишини тақиқлайдиган қонун қабул қилишган. Эмпедокл мағрур бўлган, мақтовни суйган, ўзини худо деб ҳис қилган. Худолар уни Олимпда тириклайин қўлга олган деб ўйласин деб, ўлими яқинлашган пайтда Этна кратерига ўзини ташлаган, бироқ вулқон унинг бир оёқ кийимини четга ирғитиб юборган ва шу тариқа Эмпедокл ўйлаган нарса юзага ошмаган. Эмпедокл 2 та фалсафий поэма: “Табиат ҳақида” ва “Тозаланиш” асарлари муаллифи.
Дунёнинг бошланғич асоси сифатида тўртта табиий стихия: ер, сув, олов, ҳавони қабул қилади, барчасини бир бирига тенг деб билади, уларни бир бирига айланмайди деб ҳисоблайди.
Муҳаббат ва нафрат. Эмпедокл фикрича, “нарсалар илдизлари”, ҳатто олов ҳам пассив. Дунёдаги барча жараёнлар 2 та антогонистик руҳий асослар кураши натижасида мавжуд. Биринчиси Филия- муҳаббат (бошқа номлари Гармония, Қувонч,Афродит), иккинчиси – Нейкос-нафрат ёки қаҳр-ғазаб. Муҳаббат-бирлик ва эзгуликнинг космик сабаби. Нафрат – кўплик ва ёмонликнинг сабаби. Муҳаббат турли жинслиларни бирлаштиради, бир жинслиларни ажратади.
Космик циклнинг тўрт фазаси. Филил ва нейкос ўз курашларида навбатма навбат муҳаббат ғолиб чиқади, нафрат оламдан ташқарига чиқариб юборилади. Бу ҳолатда барча 4 та стихия текис бир ҳил қатнашади. Учинчи фазада нафрат ғалаба қозонади, у билан ҳеч нарса рақобатлаша олмайди. 1 ва 3 фазалар акосмик (яъни космик ҳолат эмас) ҳолатдир. Иккинчи фаза (муҳаббат ва нафратнинг мувозанатда бўлиши) ва тўртинчи фаза (нафрат ва муҳаббат мувозанати) космик ҳолатлардан иборат. Мазкур мувозанатлар турғун эмас, динамик ҳолатда. Улар умумий йўналишга эга: бирлик ва эгилишдан кўплик ва ёвузликка (иккинчи фаза) ҳамда кўплик ва ёвузликдан бирлик ва эзгуликка (тўртинчи фаза) қараб ҳаракатланади.
Инсоният тўртинчи фазада яшайди.
Таянч тушунчалар
Тўртта табий стихия, “Нарсалар илдизлари”, муҳаббат, нафрат, космик циклнинг тўрт фазаси, метампсихоз, томология.