Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G‟OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 6-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
org
124 
дейилади. Таърифдан ижмоъ бўлиши учун тўрт рукн: биринчидан - мужтаҳид 
олимлар иттифоқи; иккинчидан - улар мусулмонлардан бўлиши; учинчидан - 
масала Пайғамбар вафотларидан сўнг бўлиши; тўртинчидан - ижмоъ 
қилинадиган масала шаръий масала бўлиши кераклиги лозим. 
Қиѐс
луғатда икки хил маънода ишлатилади. Биринчиси - бир нарсани 
ўзига ўхшаш иккинчи нарса билан солиштириш. Иккинчиси - бир нарсани 
ўзига ўхшаш иккинчи нарсага тенглаштириш. Қиѐснинг усул уламолари 
истилоҳидаги таърифи қуйидагича: ҳукмига далил келмаган воқеани ҳукмига 
далил келган воқеага, ҳар иккала воқеа ҳукм иллатида (сабабида) бир хил 
бўлганлиги сабабли тобеъ қилдиришдир. 
Қуръон, 
суннат 
ва 
шариат 
манбаларига 
асосланган 
ҳолда 
мусулмонларнинг манфаатларидан келиб чиқиб, инсон камолоти ва жамият 
фаровонлиги, ижтимоий барқарорлик ва тараққиѐтни кўзлаб фатво чиқариш 
алоҳида билим ва малакани талаб этади. 
Фатволарни 
турларга ажратиш мумкин. Араб тадқиқотчиси ва 
исломшуноси Али Аҳмад Сулаймон фатво турларини умумий маънода иккига: 
хос ва умумий фатвога ажратади. 
Хос фатво
- бу маълум бир доира мусулмонлар ва уларнинг 
эҳтиѐжларигагина хос фатво. Бу каби фатволар ибодат ва муомала 
масалаларига, алоҳида шахсларга ѐки уларнинг гуруҳига, маълум бир урф-одат 
ва анъаналарга эга бўлган жамоаларга тегишли бўлади. Уларнинг аксари 
шариат манбаларига асосланган. 
Умумий фатво
— бундай фатво умумийлиги билан ажралиб турадиган 
фатво, у бутунлигича умматга тегишли бўлиб, иқтисодий, маданий ва сиѐсий 
каби турларга бўлинади ва бутун мусулмонлар масалаларига тегишли бўлади. 
Юқоридагилардан маълум бўладки, фатвонинг тарихи пайғамбар 
(алайҳис-салом) даврларига бориб тақалади. Улардан сўнг ҳамма ҳам фатво 
бериш ҳуқуқига эга бўлмаган. Техника ва технологияларнинг ривожланиши 
инсонларга бу борада ҳам қулайликлар яратди. Мусулмонлар ўзларини динда 
билмаган жиҳатларини онлайн савол-жавоб орқали тез, осон билиш имконига 

---