Konchilik ele k tr mexanikasi

AMALIY ISH №5
Mavzu: Transformator chulg’amlari ulanish guruhlarini aniqlash.
.
Ishning maqsadi: Transformator chulg’amlari ulanish guruhlarini va ulanish sxemalarini aniqlashni urganish.
Berilgan rasmda bir fazali transformatorning bitta o’zagida joylashtirilgan ikkita (1 va 2) chulg’amni bir xil magnit oqim (F) kuch chiziqlari tomonidan kesib o’tayotgan hol ko’rsatilgan. Agar chulg’amlarning o’ralish yo’nalishi va uchlarining belgilanishi bir xil bo’lsa (a-rasm), ularda hosil bo’lgan EYuK lar (masalan, tekshirilayotgan payt uchun chulg’amning oxiridan boshiga) bir xil yo’nalgan bo’ladi va, demak, faza bo’yicha mos tushadi. Agar shu chulg’amlardan bittasida, masalan, PK (2) chulg’am uchlarining belgilanishi almashtirilsa, undagi hosil bo’lgan EYuK ning chulg’am uchlari-ga nisbatan yo’nalishi teskariga o’zgaradi, ya’ni bu holda «a» dan «x» ga yo’nalgan bo’lib, YuK va PK chulg’amlar EYuK lari Ye­­₁ va Ye₂ faza bo’yicha 180 ga siljigan bo’ladi.
CHulg’am uchlarini o’zgartirmasdan birorta (masalan, PK) chulg’amning o’ra-lish yo’nalishini o’zgartirganda ham Ye₁ va Ye₂ EYuK larning o’zaro siljish fazasi 180 bo’ladi. SHunday qilib, YuK va PK fazaviy chulg’amlar EYuK lari orasidagi faza siljishi shu chulg’amlar uchlarining belgilanishiga hamda o’ralish yo’nalishiga bog’liq bo’ladi. Mazkur chulg’amlar bitta o’zakda joylashtirilganda bu siljish 0 yoki 180 ga teng bo’lishi mumkin.
Uch fazali transformatorlarda chulg’amlarning ulanish guruhlari YuK va PK chulg’amlarga tegishli bir xil liniyaviy kuchlanishlari vektorlarining o’zaro siljish burchagini ifodalaydi.
CHulg’amlarning ulanish guruhini soat tsiferblatining aylanasida 112 raqamlar ko’rsatilganda aniqlash usuli amalda qulay hisoblanadi (bu usul standartda ham belgilangan). Buning uchun, dastavval, soatni tasvirlovchi aylana chizilib, uning raqamlari aylanaga teng taqsimlab belgilanadi.
U ch fazali transformatorning ulanish guruhi YuK va PK chulg’amlar liniya EYuK vektorlari orqali aniqlanganligidan aylanaga YuK chulg’am uchun EYuK lar vektor diagrammasi chiziladi.

Buni quyidagi sxemalar uchun ko’rib chiqamiz:
1. Transformator chulg’amlari Y/Y sxemali ulanganda YuK chulg’am fazaviy EYuK larining vektor diagrammasi bir-biridan faza jihatdan 120 siljigan uchta bir xil vektordan iborat bo’lib, ularning uchlari o’zaro to’g’ri chiziqlar bilan ulanganda tomonlari liniya (fazalararo) kuchlanishni beradigan teng tomonli uchburchak hosil bo’ladi.
Uchburchakning bitta (masalan, AV) tomoni YuK chulg’amning liniyaviy EYuK vektoriga modulь jihatdan teng (AV Ye_AV) va soatning «12» raqamiga doimiy ravishda yo’naltirilgan bo’lishi kerak. SHu sababli YuK chulg’amining vektor diagrammasiga oid uchburchakni doiraning markazidan «12» raqamga yo’naltirilgan AV radiusni chizishdan boshlanadi. SHu uchburchakka oid boshqa ikki tomonining holatini aniqlash uchun uzunligi AV radiusga teng bo’lgan VS vatarni V nuqtadan o’tkazamiz. A, V va S nuqtalarni o’zaro to’g’ri chiziqlar bilan birlashtirib teng tomonli uchburchak hosil qilinadi. Bu uchburchak medianalarining kesishgan nuqtasidan uning uchlarigacha bo’lgan oraliq (chizmada vektor) YuK chulg’am fazaviy EYuK larni beradi.
YuK chulg’am uchun aniqlangan fazaviy EYuK vektorlari transformator-ning PK chulg’ami uchun vektor diagrammani qurishda zarur bo’ladi. Bunda YuK
va PK chulg’amlarning o’ralish yo’nalishi hamda fazaviy chulg’amlarning boshi va oxirlarining belgilanishi bir xil bo’lganida bir o’zakka joylashtirilgan chulg’amlarni bitta faza magnit oqimining kuch chiziqlari kesib o’tganligi tufayli chulg’amlarning EYuK lari fazaviy chulg’amlarining oxiridan bo-shiga bir xil (musbat) yo’nalgan holati tekshiriladi.
Ikkilamchi chulg’am liniyaviy EYuK vektor i Ye_ab (bir fazali transformatorda fazaviy EYuK vektori Ye_xa) YuK chulg’amning liniyaviy EYuK vekto-ri Ye_AV ga (bir fazali uchun fazaviy EYuK vektori Ye_XA ga) nisba-tan 0 dan 360 oralig’ida burchaklarga sil-jigani uchun 360 ni 12 ga bo’lgandan chiqqan natija (30) ulanish guruhining birligi qilib qabul qilinadi. «Yulduz» sxemasiga ulangan PK chulg’am EYuK lari vektor diagrammasini qurish
uchun YuK chulg’amning A fazaviy chulg’am EYuK vektori Ye­­_XA bilan mos tu-shadigan yo’nalishda yordamchi MN punktir chiziq chiziladi (6.2-rasm) va uning doiradan yuqori qismida birorta nuqtani belgilab, shu nuqtadan PK chulg’amning fazaviy EYuK vektorlari (E_xa va Ye_ub) ni YuK chulg’am «A» va «V» fazalarining tegishli EYuK vektorlari (E_XA va Ye_YB) ga mos ravishda yo’-naltiriladi. Ularning uchlarini birlashtirib, liniyaviy EYuK vektori Ye_ab hosil qilinadi. Guruhni aniqlash uchun shu vektorning yo’nalishini aniqlash kifoya bo’ladi.