Kompyuter tarmoqlari (Oraliq)

3. Tarmoqning dasturiy ta’minoti.
Tarmoqning imkoniyati uning foydalanuvchiga ko’rsatadigan xizmati bilan o’lchanadi.
Tarmoqning xar bir xizmat turi xamda unga kirish uchun dasturiy ta’minot ishlab chiqiladi.
Tarmoqda ishlash uchun belgilangan dastur bir vaqtda ko’plab foydalanuvchilar uchun
mo’ljallangan bo’lishi kerak. Xozirda shunday dasturiy ta’minot tuzishning ikki xil asosiy
tamoyili joriy etilgan.
- Fayl-server;
- mijoz-server.
Internetning tarixi
Intern
е́
t (ingl. Internet) — axborotni saqlash va uzatish uchun mo’ljallangan Butunjaxon
umumlashtirilgan kompyuter to’ridir. Ko’pincha Umumjaxon to’ri yoki Global to’r deb
nomlanadi. Uning asosida Butunjaxon o’rgimchak to’ri (World Wide Web, WWW) va boshqa
aloqa sistemalari faoliyat yuritadi. 2012 yilning 30 iyuniga kelib Er shari aholisining
Internetdan foydalanuvchilari soni 2,4 mlrd. dan oshib ketdi.
1957 yilda Sovet Ittifoqi tomonidan Erning birinchi sun’iy yo’ldoshi fazoga chiqarilganidan
so’ng AQSh mudofaa Vazirligi axborot uzatishning ishonchli sistemasiga muhtojligini sezdi.
Mudofaa yo’nalishida ilmiy-tekshirish istiqbolli ishlanmalar ustida ish olib boruvchi agentligiga
(DARPA) AQSh xukumati tomonidan kompyuterlar tarmog’ini ishlab chiqish vazifasi
topshirildi. Shuningdek bunday vazifa Kaliforniya universitetiga (Los-Andjeles), Stenford ilmiy
tekshirish markaziga, Yuta Universitetiga, Kaliforniya shtatidagi Universitetga (Santa-Barbara)
yuklatildi. Kompyuter to’ri ARPANET (ingl. Advanced Research Projects Agency Network)
deb nomlandi va 1969 yilda mazkur tarmoq orqali dastur doirasiga kiruvchi yuqorida sanab
o’tilgan 4 ta ilmiy maskan birlashtirildi.
Barcha ishlar AQSh Mudofaa Vazirligi tomonidan moliyalashtirildi. Keyinchalik ARPANET
tarmog’i rivojlanib kengayib bordi. Bora-bora undan fanning turli sohalarida faoliyat yurituvchi
olimlar foydalanishni boshladilar.
Birinchi server ARPANET 1969 yilning 2 sentyabrida Kaliforniya universitetida
(Los-Andjeles) o’rnatildi. 1969 yilning 29 oktyabrida soat 21:00 ARPANET tarmog’ining ikki
bo’g’ini - bir biridan 640 km masofada joylashgan Los-Andjeledagi Kaliforniya universiteti
(UCLA) va Stenford ilmiy tekshirish instituti (SRI) o’rtasida aloqa seansi o’tkazildi. Charli
Klayn (Charley Kline) Los-Andjelesdan turib uzoq masofadagi, ya’ni Stenforddagi
kompyuterga ulanmoqchi bo’ldi. Uning xamkasbi Bill Dyuvall (Bill Duvall) Stenforddan
telefon orqali har bir kiritilgan belgini tasdiqlab bordi.