122
Инсоният тарихида ўзини-ўзи бошқаришнинг
турли шакллари мавжуд бўлганлиги боис, миллат
м ента литети,
тар их и
била н
боғл иқдир .
Ўзбекистонда фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш
тузилмаларининг ўзак негизи маҳалла институти
орқали намоён бўлар экан, «Маҳалла-оила-мактаб»
тизимини
халқимизнинг
маънавий
дунёсини
муайян тамойиллар доирасида мувофиқлаштириш,
ижтимоий
мақсадлар
бирлигини
таъминлаш,
ижтимоий
ҳамкорликда
фаолиятларни
амалга
оширишга қаратилган ижтимоий-иқтисодий ва
ҳудудий
жамоадир.
Глобаллашув
жараёнида
миллий
давлатчиликни
шакллантириш
ва
бошқаришда демократик ислоҳотларни амалга
ошириш ва бу борада фуқароларнинг фаол
иштирокини таъминлаш масаласини долзарб ишга
айлантирди. Бинобарин, фуқаролик жамиятини
шакллантириш даврнинг асосий талаби, адолатли
ҳуқуқий
давлат
қуришнинг
негизи
ҳамдир.
Фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш тузилмалари
фаолиятини
миллий
демократик
қадриятлар
асосида юритмоқда. Бу борада Шарқ мутафаккир
олимларининг
фикрлари
жамоавий
фаолият
юритишда самарали натижа бермоқда.
Форобийнинг фикрича, «ҳар бир инсон ўз
табиатига кўра шундай яратилганки, у яшаши ва
олий даражадаги етукликка эришмоғи учун кўп
нарсаларга муҳтож бўлади, у бир ўзи бундай
нарсаларни қўлга кирита олмайди ва уларга эга
бўлиш
учун
инсонлар
жамоасига
эҳтиёж
туғилади…
Шунинг
учун
инсон
шахслари
кўпайдилар, ернинг аҳоли яшайдиган қисмига
ўрнашдилар, натижада инсон жамоаси вужудга
келди».
Зеро, Форобий ўзининг даврида фозил одамлар
шаҳрини барпо этиш учун ҳаракат қилган экан,
давлатнинг жамият сифатида шаклланиши учун
унинг фуқаролари жамоавий тарзда фаолият
юритишини таъкидлаб ўтади.
Ўзини-ўзи бошқариш тузилмаларининг тарихий
негизлари халқимизнинг жамоавий табиати билан
бевосита боғлиқдир. Халқимиз асрлар мобайнида
миллий-этник, касбий асосларда яқин қўшничилик
муҳитида истиқомат қилиб келган. Бу ҳолат
биринчидан,
ўзбек
халқининг
ур уғ-қавм
а с о с л а р д а г и
г е н е з и с и
б и л а н
б о ғ л и қ
шаклланганлиги билан изоҳланса, иккинчидан
касбий ва ишлаб чиқариш билан боғлиқ ҳолда
истиқомат қилиш, яъни муайян фаолиятни ташкил
этиш асосидаги демографик жойлашуви хусусияти
билан изоҳланади. Айни шу ҳолат ўзбек халқи
шаклланиши ва миллат сифатида таркиб топиши,
этногенезиси билан изоҳланади.
Давлат
ишларини
салтанат
қонунларига
асосланган ҳолда бошқарган буюк саркарда Амир
Темур
«маслаҳат,
кенгаш,
тадбиркорлик,
фаоллик… орқали қурилмас экан, салтанатнинг
тартиби ва қудрати йўқолади». Амир Темур давлат-
ни бошқаришда, шунингдек кучли марказлашган
давлат тузишда жамият ва салтанат, шариат ва
тўра-тузуклар асосида бошқарганлигини «Куч адо-
латдадир» деган миллий ғоя доирасида амалга
оширганлигини кўрамиз.
Ушбу умуминсоний ғоянинг юзага келиши иж-
тимоий ҳаётни тартибга солиш, одамларнинг жа-
моавий фаолият юритиши, жиноятчиликка қарши
кураш ва ҳуқуқ устунлигини таъминлаб, халқаро
муносабатларни яхши йўлга қўйиш орқали иккала
тарафнинг
манфаатдорлигини
иқтисодий
ва
ҳамкорликлар асосида қуришга улкан тинимсиз
меҳнат қилган.
Ўзбекистонда ҳар бир маҳалла ўзига хос
географик жойлашувга, ўзига хос турмуш тарзига
эга бўлганлигидан келиб чиқиб, бу муҳим маконда
истиқомат қилаётган аҳолининг турли миллатга ёки
бир миллатга мансублигига асосланиб, ҳар бир
маҳалланинг ўз маънавий-маърифий ва ижтимоий-
иқтисодий
ривожланиш
дастурини
яратиш
мақсадга мувофиқ. Бугунги маҳалла фуқароларнинг
мустақил фаолиятини, уларни жамиятнинг турли
доиралардаги ижтимоий муносабатларини, давлат
ва
жамият
бошқарув
структурасини
ташкил
этишдаги ҳамда ижтимоий жамоаларнинг ҳаёт
фаолиятини таъминловчи ва шу билан бирликда ўз
аъзоларини ижтимоий ҳаёт олдига қўйилган
саволларга
жавоб
беришдаги
иштирокини
белгилашга маъсулдир.
«Ўзбекистонда маҳалла бўлиб, жамоа бўлиб
яшашнинг неча минг йиллик тарихи бор, - деган
эди
юртбошимиз
И.А.Каримов
–
Биз
бу
анъаналарни янги мазмун билан бойитмоқдамиз. Бу
даврда маҳалла жойлардаги ўзини-ўзи бошқариш
тизимининг таянчи сифатида фаолият кўрсата
бошлади. Бу жамиятимиз бугунги ҳаётининг энг
самарали, айни пайтда миллий ва халқчил
кўринишидир». Аҳолининг демографик – касбий
яшаш қоидалари ва ўзаро бирдамлик анъаналари
билан боғланган макон сифатида, маҳаллалар касб-
ҳунар, этномиллий хусусиятлар асосида таркиб
топиб келган.
Бугунги глобаллашув жараёнида маҳаллаларда
фуқароларнинг фаолиятини оширишнинг яна бир
усули
«Маҳалла-оила-мактаб»
ҳамкорлиги
концепциясининг ҳам жорий этилиши ва унинг
амалда олиб бораётган ишлари ва тартиб-қоидалари
фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш тузилмалари
фаолиятида шарқона демократик тамойилларга
асосланган бўлиб, аҳолининг жамоавий фаолият
юритишида ижобий натижаларга эришилмоқда.
Фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш тузилмалари
фаолияти шарқона демократия асосида барпо
этилиб, фаолият юритар экан, икки муҳим
Do'stlaringiz bilan baham: 
