Klinik dietologiya va nutrisiologiya

B uyrak-tos h  kasalliklarida davo  ovqatlanis h  
Buyrak-tos h  kasalligi (nefrolitiaz) respublika mizda keng tarqalga n 
surunkali 
kasallikdir. 
Kasallikning 
kelib 
chiqis hida 
moddalar 
almas hinuvidagi  buzilis hlar  (nordon  siydik  diatezn,  purin  va  s hovul 
kislota  almashinuvi  buzilishlari,  fos¬for -kaltsiy  diatezi),  siydik 
yo‘llarining 
tug‘ma 
yoki 
orttirilgan 
o‘zgarishlari, 
ularning 
yallig‘lanishi  va  diskineziyasi  aloxida  o‘rin  tutadi.  D -gipervitaminoz, 
giperparatireoz, 
kuchli 
mineral -lashgan 
ichimlik 
s uvlari 
. ham 
nefrolitiazga  olib  keladi  Buyrakda  tos hlar  s iydik  (ur atlar),  s hovul 
(oksalatlar) 
va 
fos for 
(fos fatlar) 
kis lotalaridan 
yoki 
ularnin g 
aralashmasidan ham hosil bo‘lishi mumkin.   
  Shuning  uchun  be morlarga  parhez  ovqatlanis hni  tuzis hda  ana  shu 
omillar 
his obga 
olinadi. 
Ayniqsa 
moddalar 
almas hinuvidagi 
o‘zgarishlar, toshlar tarkibi va siydik reaktsiyasi e’tiborga olinadi.   
  Agar bemorda nordon s iydik diatezi kuzatilsa, s iydik reakts iyas ini 
(RH)  ni  ishqoriy  muhitga  tomon  o‘zgartirish  kerak.  Shu  maqsadda 
ratsionda  o‘simlik  (sabzavotlar,  mevalar,  dukkakli  donlar)  va  ha yvon, 

---

203 
 
sut  va  sut  mahsulotlari  beriladi.  Bunda  go‘sht,  baliq  va  ularning 
qaynat malari  cheklanadi.  Oksalaturiya  kuzatilganda,  tarkibida  s hovul 
kislotasi  va  kaltsiy  bo‘lgan  mahsulotlar  (salat,  shovul,  shpinat, 
petrus hka,  anjir,kakao,  shokolad)  berilmaydi.  Sho vul  kis lotas i  ka m 
bo‘lgan  mahsulotlar  (lavlagi,  piyoz,  kartoshka,  sabzi,tomat,  smorodina 
va  b.)  faqat  cheklanadi.  Shuning  bilan  bir  qatorda  olma,  behi,  nok  va 
uzum  oksalatlarning  organizmdan  chiqib  ketishini  ko‘paytiradi. 
Vita min  V6  va  magniy  ham  oksaluriy ada  yorda m  beradi.  Oksaluriya 
bilan  kechayotgan  buyrak -tos h  kas alligida  os h  tuzi,  karbons uvlar,  
o‘tkir,  tuzli,  dudlangan  na  ekstraktiv  moddali  mahsulotlar  cheklanadi. 
Shuninig  uchun  oksalurnyas i  bor  bemorlarga  karbons uvlari  100 -350  g 
gacha  kamaytirilgan  5 -son  parhez  dasturxon  to‘ g‘ri  keladi.  Bunda 
suyuqliklar miqdorini 2 l gacha yoki undan dam ko‘proq berish mumkin. 
Uraturiya  yoki  oksaluriya  bilan  kechadigan  buyrak -tos h  kasalligida  6-
son  parhez  dasturxon  beriladi.  Fos faturiya  yoki  kalts iyuriya  kuzatilgan 
hollarda  ichki  muhit  reakts iyas ini  nordon  tomonga  o‘zgartiris h  uchun 
14-son parhez das turxon tavs iya etiladi. Bu dasturxonda go‘s ht, tuxum,  
nok,  xa mir  ovqatlar  va  krupa  tavs iya  etiladi.  Sut  mahs ulotlari,  kalts iy 
ko‘p  bo‘lgan  sabzavotlar  va  mevalar  cheklanadi.  Agar  buyrakda 
kaltsiyli  toshlar  bo‘lib,  yuqori  kaltsiyuriya  kuzatilsa,  ratsiondagi 
kaltsiy miqdori 0,5 g dan oshmasligi kerak. Shuningdek, vitamin D ko‘p 
bo‘lgan  mahsulotlar  xam  cheklanadi.  Lekin  siydik  yo‘llari  shilliq 
pardasi  uchun  zarur  bo‘lgan  vitamin  A  (2-4  mg)  etarli  bo‘lishini 
ta’minlash kerak. Ratsionda fosfor  miqdori ham etarli bo‘lishi kerak.   
  Quyida 
14-parhez 
dasturxonning 
bir 
kunlik 
taomnomas i 
keltirilgan.   
  Nonus htaga:  Suts iz  tayyorlangan  qora  bug‘doy  bo‘tqas i,  s uyuq 
choy.  
  Soat 11.00 da:  No rdon  olma. 
  Tus hlikka: Ugra os h  (qatiqs iz), palov, choy.  
  Soat 16.00 da:  Na’ matak qaynatmas i.  
  Kechki  taomga: Manti, choy.  
Buyrak etis hmovchiligi.