Klinik dietologiya va nutrisiologiya

Parhez  ovqatlanishni    boshqarish  kengashi.  Bu  kengash    DPM  lardagi  
parhez  bilan davolashni muvofiqlashtiruvchi  asosiy organ. 
• Parhezni    boshqarish  kengashi      muxokama  va  taxlil  qiluvchi  organ  
xisoblanadi,  uning  tarkibidagi kengash soni davolovchi  ovqatlantirish bo‘yicha  va 
uning individual tarkibi shu muassasani bosh shifokori tomonidan buyruq bo‘yicha 
tasdiqlanadi. 
• Parhezni  boshqarish  kengashi  tarkibiga  kiradi:  Bosh  shifokor  (yoki  uning 
davolash ishi bo‘yicha o‘rin bosari) – rais; shifokor dietolog – ma’sul kotib, bo‘lim 
mudirlari – shifokorlar, shifokorlar : anesteziolog – reanimatolog, gastroenterolog, 
terapevt, transfuziolog,  xirurg,  xo‘jalik  ishlari bo‘yicha bosh shifokor o‘rinbosari, 
dietologiya  bo‘yicha  xamshiralar,  ishlab  chiqarish  bo‘yicha  bo‘lim  mudiri  (bosh 
oshpaz). Kengash ishiga zarur bo‘lgan paytda DPM ni boshqa mutaxasislari ishtirok 
etsa bo‘ladi. 
Davolovchi ovqatlanish kengashining masalalari 
a) DPM da parhez  ovqatlanishni takomillashtirish. 
b)  Dietologik,  parenteral  va  enteral  ovqatlanishning  yangi  texnologiyalarini 
kiritish. 
g)  Parenteral  ovqanlantirish  uchun  dieta  ro‘yxatini  aralashmalari,  biologik 
aktiv qo‘shimchalar quyidagi sog‘liqni saqlash muassasasiga kiritib tasdiklash. 
d)  7  kunlik  menyuni  taom  kartotekalarni  enteral  ovqatlantirish  uchun 
yig‘malarni tasdiqlash 
j)  Dietik  yig‘malarni  buyurtmasini  va  enteral  ovqatlantirish  uchun 
aralashmalarni sistemasini takomillashtirish. 
z) Parhez ovqatlanish bo‘yicha  mutaxasislarni  malakasini oshirish rejasini  va 
formalarini ishlab chiqish. 

---

286 
 
i)  Parhez  ovqatlanish  muassasalarini  tekshirish  va  turli  xil  kasalliklarda  dieta 
terapiyani effektivligini taxlil qilish. 
Parhez  ovqatlanish  bo‘yicha  kengash  o‘z  majlisini  zaruriyat  tug‘ilgan  xolda 
o‘tkazadi va 3 oyda bir marotabadan  kam bo‘lmagan xolda. 
Davolash-profilaktika  muassasasining  shifokor-dietologining  funktsional 
majburiyatlari  
• Shifokor-dietolog  lavozimiga  parhez  orqali  davolashda  tayyorgarlikka  ega 
bo‘lgan  va  “dietologiya”  mutaxassisligi  bo‘yicha  guvoxnoma  (sertifikat)ga  ega 
bo‘lgan mutaxassis-shifokor tayinlanishi mumkin. 
• Shifokor-dietolog  barcha  sog‘liqni  saqlash  muassasalarida  parhez  orqali 
davolashni va uni to‘g‘ri qo‘llash ishlarini tashkillashtirishga javobgar hisoblanadi. 
• Shifokor-dietolog  sohada  tayyorgarlik  o‘tagan  tibbiyot  hamshiralarini 
boshqaradi hamda  oziq-ovqat blokini nazorat qiladi. 
Shifokor-dietolog quyidagilarga ma’sul: 
  a)  parhez  orqali  davolash  ishlarini  tashkillashtirishda  bo‘linmalarning 
shifokorlari bilan maslahat ishlarini amalga oshirish; 
  b)  davolanuvchilar  bilan  parhez  hamda  sog‘lom  ovqatlanish  masalalarida 
maslahat ishlarini amalga oshirish; 
  v)  kasallik  tarixini  buyurilgan  parhez  muolajalarga  va  ularning  amalga 
oshirilish bosqichlariga muvofiqligini ihtiyoriy tanlov asosida tekshirish; 
  g)  parhez  ovqatlanish  muolajasini  samaradaorligini  tahlil  qilish  ishlarini 
amalga oshirish; 
  d) omborga hamda oziq-ovqat blokiga kelib tushadigan  mahsulotlarni qabul 
qilishda  ularning  sifatini  tekshirish;  zaxiraga  olingan  oziq-ovqat  mahsulotlarini 
to‘g‘ri saqlanishini nazorat qilish; 
  e)  ovqat  tayyorlashda  mahsulotlarni  belgilangan  me’yorlarda  qo‘shilishini 
nazorat qilish; 
  j) parhez ovqatlanishni tashkil etishda tegishli hujjatlarni yuritish: 
  - mahsulotlar ro‘yhati kartasi (karta-raskladka); 
  - etti kunlik menyu; 
 
 
  - etti kunlik yig‘ma menyu – yozga va qishga mo‘ljallangan; 
  z)  sohada  tayyorgarlik  o‘tagan  tibbiyot  hamshiralarini  hujjatlarni  to‘g‘ri 
yuritishini  nazorat  qilish  (mahsulotlar  ro‘yhati  menyusi,  talabnoma  menyusi  va 
boshqalar.); 
  i) ovqatlarni bo‘limlarga topshirishdan oldin ulardan sinov (proba) olish orqali 
sifatini nazorat qilib borish; 
  k) bo‘limlar mudirlari bilan hamkorlikda davolash profilaktika muassasasida 
bo‘lgan  davolanuvchilarga  olib  kelinayotgan  xonaki  mahsulotlar  ro‘yhatini  va 
miqdorini belgilash; 

---

287 
 
l)  oziq-ovqat blokida va bufetlarda faoliyat ko‘rsatuvchi xodimlarni profilaktik 
tibbiy ko‘rikdan o‘z vaqtida o‘tishini nazorat qilish hamda ish jarayoniga profilaktik 
tibbiy ko‘rikdan o‘tmagan, yiring va ichak  kasalliklari, xamda yuqumli kasalliklar 
bilan og‘rigan shaxslarni yaqinlashtirmaslik choralarini ko‘rish; 
  m)  oziq-ovqat  bloki  xodimlarini  parhez  ovqatlanish  masalalari  bo‘yicha 
tizimli malakalarini oshirish choralarini amalga oshirish; 
  n)  davolash-profilaktika  muassasasi  barcha  xodimlari  va  davolanuvchilari 
bilan ratsional va parhez ovqatlanish sohasida  bilimlarini, shu jumladan sanitariya 
bilimlarini oshirish bo‘yicha jadal asosida ishlarni amalga oshirish; 
  o) har 5 yilda kamida 1 marta dietologiya soxasi bo‘yicha bilimlarni oshirish 
kurslarida mutaxassislik malaka darajasini oshirib borish.   
Davolash-profilaktika  muassasasining dietologiya  hamshirasining  funktsional 
majburiyatlari 
  Dietologiya  hamshirasi  shifokor-dietologning  faoliyatida  uning  asosiy 
yordamchi bo‘lib hisoblanadi. 
• Dietologiya  hamshirasi  lavozimiga  parhez  orqali davolashda tayyorgarlikka 
ega bo‘lgan va “dietologiya” mutaxassisligi bo‘yicha guvoxnoma (sertifikat)ga ega 
bo‘lgan o‘rta ma’lumotli mutaxassis tayinlanishi mumkin. 
• Dietologiya hamshirasi shifokor-dietolog rahbarligida faoliyat olib boradi. 
• Dietologiya hamshirasi oziq-ovqat blokini hamda unda faoliyat yuritayotgan 
ishchilarning sanitar-gigiena qoidalariga amal qilishlarini nazorat qiladi. 
  Dietologiya hamshirasi quyidagilarga ma’sul: 
  a) omborga  hamda oziq-ovqat blokiga kelib tushadigan  mahsulotlarni  qabul 
qilishda  ularning  sifatini  tekshirish;  zaxiraga  olinganoziq-ovqat  mahsulotlarini 
to‘g‘ri saqlanishini nazorat qilish; 
  b)  har  kuni  shifokor-dietolog  nazorati  ostida  hamda  ishlab  chiqarish  mudiri 
ishtirokida  parhez  ovqatlanish  Kengashi  tomonidan  tasdiqlangan  ovqatlar 
kartotekasi  va  yig‘ma  menyuga  muvofiq  mahsulotlar  ro‘yhati  menyusini 
tayyorlaydi; 
  v)  ovqat  tayyorlashda  mahsulotlarni  belgilangan  me’yorlarda  qo‘shilishini 
nazorat  qilish,  tayyor  mahsulotlarga  baho  berish  hamda  tayyorlangan  ovqatlardan 
sinov olish; 
  g)  oziq-ovqat  blokidan  bo‘linmalarga  jo‘natilayotgan  ovqatlarning  tarqatish 
varag‘iga (vedomost) asosan tarqatilishini nazorat qilish; 
  d)  oziq-ovqat  bloki  xonalarining,  ovqat  tarqatish  xonalarining,  bufetlarning, 
dastgohlarning,  idish-tovoqlarning  sanitar  holatini  hamda  oziq-ovqat  blokining 
xodimlari tomonidan shaxsiy gigiena qoidalariga amal qilishlarini nazorat qilish; 
  e)  parhez  ovqatlanish  masalalarida  o‘rta  tibbiyot  personali  hamda  ishchilari 
bilan o‘tkaziladigan mashg‘ulotlarni tashkil qilish va shaxsan ishtirok etish; 

---

288 
 
  j) tibbiy hujjatlarni yuritish; 
  z) oziq-ovqat blokida, tarqatish xonalarida va bufetlarda faoliyat ko‘rsatuvchi 
xodimlarni o‘z vaqtida profilaktik tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish hamda ish jarayoniga 
profilaktik tibbiy ko‘rikdan o‘tmagan,  yiring, angina va ichak yuqumli kasalliklari 
bilan og‘rigan shaxslarni yaqinlashtirmaslik choralarini ko‘rish; 
  i) har 5 yilda kamida 1 marta mutaxassislik bo‘yicha malaka darajasini oshirib 
borish. 
  Shu bilan birga, dietologiya hamshirasi davriy tarzda parhezlarning kimyoviy 
tarkibini va quvvat  qimmati hisobini olib borishi, shuningdek taomlarni va umuman 
parhezlarni  DSENM  laboratoriyasiga  ihtiyoriy  tanlov  asosida  yuborish  orqali 
tayyorlangan  taomlarning  va  ratsionlar  (oqsillar,  yog‘lar,  uglevodlar,  vitaminlar, 
mineral moddalar va boshqalarning) kimyoviy tarkibini nazorati qilishi lozim.  
Parhez    ovqatlanishni    tashkil  qilish  bo‘yicha  Davolash-profilaktik 
muasasalarida xodimlarini  funktsional  vazifalari 
Parhez    ovqatlanishni    tashkil  qilish    bo‘yicha  ma’sul  DPM    rahbari      yoki  
davolash  ishlari  bo‘yicha o‘rinbosari  hisoblanadi. 
  Ularga  qo‘yidagi  vazifalar  yuklanadi; 
• haftada    1  marta      ovqatlanish    blokini    nazorat qilish,  namunalar    olish  va  
ularni  taaluqli jurnallarda qayd qilish. 
• ovqatlanish  uchun  ajratilgan  pul  mablag‘larini  to‘g‘ri  taqsimlanishi uchun  
javobgarlik. 
• asosiy va yo‘ldosh  kasalliklarni ovqatlanishini aloxidaligini  nazorat  qilish. 
• parhez  kengashi  ish  rejasini  va  kundalik   menyuni tasdiqlash. 
• oziq  ovqat  ta’miinotini nazorat  qilish. 
• ovqatlanish    blokini    va  jihozlarni    xolatini  ta’mirlash  va    rekonstruktsiya  
qilish rejasi  ishlab chiqish  va  tasdiqlash. 
• kasalxona navbatchi  shifokorini parhez  ovqatlanish holati haqida  xisobotini  
tinglash va muammolarni  xal qilish choralarini  belgilash. 
• ovqatlanish  blokida  na’munalar  olib  taom  sifatini  doimiy  nazorat qilish. 
• xodimlarni malaka  oshirish  rejasini tasdiqlash. 
  Taomnoma (menyu  raskladka)  asosiy  yuridik  hujjat  bo‘lib,  u  asosida  taom  
va  pul mablag‘i  sarfi amalga  oshiriladi. Bosh  vrach  1 kun  oldin  taomnomani  
tasdiqlab parhez  stoli  xarakteristikaga mosligi , mahsulotlarni  to‘g‘ri  taqsimotiga  
va  pul  mablag‘i  sarfiga  alohida  e’tibor beradi.  Chekinish  3%  dan oshib  ketsa  
ruxsat  etilmaydi. 

---

289 
 
  Navbatchi  shifokor  parhez  ovqatlanishga  ma’muriy  javobgar  hisoblanadi.  
U bemorni qabul qilganda parhez taomini va  stolini nomerini belgilaydi  va  muoloja   
varaqasini  to‘ldiradi.  Taom    tarqatishdan  30  minut    oldin    navbatchi    shifokor  
na’muna  oladi  va  taom  portsiyasini  tortib ko‘radi, ovqatlanish  blokini  sanitariya  
xolatini  tekshiradi  va  tayyor  taom   jurnalida    qayd qiladi.  
  Kamchiliklar  topilganda  navbatchi  shifokor  keskin choralar  qo‘llaydi va   
taomni   tarqatishni    to‘xtatib  qo‘yishi    mumkin.  Navbatchi    shifokor    aniqlangan  
kamchiliklar va  ularni  bartaraf  qilish  xaqida  bosh vrachga  axborot  beradi . 
  Bo‘lim  boshlig‘i  majburiyatlari: 
- bo‘lim bufetchigi  qabul  qilib  olgan  ovqatni sifatini va miqdorini  nazorat 
qiladi; 
- bemorlar  ovqatlanish  davomida   bo‘lim  oshxonasiga  tashrif  qiladi;   
-  ovqatlanish  tartibini  kuzatadi; 
- ko‘rik davomida shifokorlarni parhez taomlar stolini to‘g‘ri  belgilanganligini  
nazorat qiladi; 
- bemor kasalxonadan chiqishda  berilgan  tavsiyalarni  nazorat qiladi (eslatma 
orqali, kalkulyator va  boshq). 
Bo‘lim shifokori  majburiyati: 
-    fiziologik    ehtiyojni,    kasallikni  tashxisini,  bemor  vaznini      hisobga  olgan 
holda ovqatlanishni korrektsiyalash. – dori- darmonlar muolajasi  parhez ovqatlanish 
bilan kompleks olib borilishi kerak. 
- kasalxona  ovqatlanishi  samarasiz  bo‘lganda,  qo‘shimcha  ovqatlarga ruxsat  
beriladi. 
- parhez ovqatlanish  bo‘yicha  sanitariya  -maorif  ishlarni  olib  borish. 
Bo‘lim  katta  hamshirasi: 
• bufet  va    oshxona    ishiga    javobgar    hisoblanadi,  taom  tarqatishda  va 
ovqatlanishda moddiy va material ta’minotini nazorat qiladi.  
• Hamshiralarni   og‘ir  bemorlarni  ovqatlanishini nazorat qiladi.   
• Yotoqdagi  og‘ir  bemorlarni  palata tibbiy   xamshirasi  ovqatlantiradi. Buning  
uchun    bo‘limda    maxsus    moslamalar      bufet  bo‘lishi  kerak.  Zond    orqali  
ovqatlantirishni  hamshira  vrach  nazorati  ostida  amalga  oshiradi. 
Bo‘lim  ovqat  tarqatuvchi  vabufetchilar:   bemor xizmat  qilish  madaniyatini, 
mahsulotlarni  saqlash, tarqatish va  shaxsiy  gigiena  qoidalarini  bilishi  kerak. 
Xo‘jalik  ishlari  bo‘yicha  direktor  muovini: Parhez  ovqatlanishni  material- 
texnik  tamoniga   javob beradi, oshxona, omborxona va  kalkulyatsiya   xodimlari  
ishini    boshqaradi,  u  taomnoma    bo‘yicha    zarur    bo‘lishgan    mahsulotlar  bilan  
ta’minlaydi,  ovqatlanish    blokini    hozirgi    zamon    apparatlar    bilash    boyitish, 
xodimlarni tanlash   joylashtirish  va  majburiyatlarini  bajaradi, yangi uskunalarga 
javogar, oziq-ovqat omborlari, oshxona, bufet  bo‘limlariga javogar. 

---

290