Kirisiw. O’siw h’a’m rauajlanıwdın’ ulıwma nızamlıqları. Реже: Adam organizminin’ bir pu’tinligi

Bu’yrek u’sti bezleri. Bu’yreklerdin’ u’stinde jaylasqan jup endokrin bezler. Ortasha salmag’ı 5-8 gr a’tirapında. Bu’yrek u’sti bezleri sırtqı (qabıq) h’a’m ishki (miy zatı) qabattan ibarat. Bul eki qabat bir-birinen kelip shıg’ıwı h’a’m du’zilisi jag’ınan o’zgeshelikke iye.
Bu’yrek u’sti bezinin’ gormonları zat almasıwında ken’ ta’sir etiw shen’berine iye bolıp o’mirlik a’h’miyetli funktsiyalardı retlestiriwde, organizmnin’ qolaysız jag’dayg’a maslasıwında qatnasadı.
Bezdin’ qabıq (kora) bo’limi kortikostoroydlardı bo’lip shıg’aradı. Kortikosteroydlar (kortikoydlar) suw h’a’m duzlardın’ almasıwında qatnasadı. Bul bezdin’ xızmeti intensiv suw h’a’m duz almasıwı xarakterli bolg’an ıssı ıqlım jag’dayında ayrıqsha a’h’miyetke iye.
Bu’yrek u’sti bezinin’ qabıq bo’liminen tiykarınan u’sh topardag’ı gormonlar sintezlenedi:
1. Glyukokortikoydlar zat almasıwg’a a’sirese uglevodlar almasıwına ta’sir etedi. Sonday-aq, immunlıq deneshelerdin’ payda bolıwın irkedi, onın’ bul qa’siyeti organlardı (ju’rek, bu’yrekler h’a’m.t.b) ko’shirip (peresadka) o’tkergende qollanıwg’a tiykar boladı.
Glyukokortikoydlar isiniwge (protivovospalitelnıy) qarsı ta’sirge iye, ayırım zatlarg’a payda bolg’an joqarı seziwshen’likti to’menletedi.
2. Mineralokortikoydlar. Bular tiykarınan minerallardın’ h’a’m suwdın’ almasıwın retlestiredi. Aldosteron usı topardın’ gormonı esaplanadı.
3. Androgenler h’a’m estrogenler-h’a’yellerdin’ h’a’m erkeklerdin’ jınısıy gormonlarının’ analogları. Bul gormonlar jınısıy bezlerdin’ gormonlarına salıstırg’anda aktivliligi to’men, h’a’m az mug’darda islenip shıg’ıladı.
Miy zatının’ baslı gormonı adrenalin esaplanadı.
Adrenalin birden-bir tez ta’sir etetug’ın gormon sıpatında belgili. Ol qannın’ aylanısın tezlestiredi, ju’rektin’ qısqarıwın ku’sheytedi h’a’m jiyilestiredi, o’kpe ventilyatsiyasın jaqsılaydı. Bronxlardı ken’eytedi, bawırda glikogennin’ ıdırawın ku’sheytedi. Na’tiyjede qang’a glyukoza ko’p mug’darda ajıralıp shıg’adı. Bulshıqetlerdin’ qısqarıwshan’lıg’ın ku’sheytedi, sharshawshan’lıg’ın to’menletedi.
Adrenalinnin’ joqarıda atap o’tilgen barlıq ta’siri bir ulıwma na’tiyjege yag’nıy awır jumıstı orınlag’anda organizmnin’ barlıq ku’shin mobilizatsiya qılıwg’a qaratılg’an. Ekstremallıq jag’daylarda, emotsionallıq stresste, fizikalıq nagruzkide, ton’g’anda adrenalinnin’ ko’p ajıralıp shıg’ıwı organizmnin’ funktsionallıq qayta qurılıwının’ birden-bir a’h’miyetli mexanizmi.
Adrenalin adamnın’ emotsiyaların qa’liplestiredi. Adrenalin h’a’dden tıs ko’p ajıralsa qan basımının’ mug’darının’ joqarılanıwına sebepshi bolıp, qan basım keselligine alıp keledi.
Sonday-aq, miy zatınan noradrenalin sintezlenedi. Noradrenalin qan basımın to’menletip gipotoniyag’a alıp keledi.