Kirish. Fannining predmet va vazifalari

7) Skanerlash mikroskoplar uchun zondlar;
8) Skanerlash mikroskopiyasi uchun zondlar tayyorlashda;
9) Atom manipulyator tayyorlashda (rasm 16);
10) Nanomexanik axborot to‘plagichlar tayyorlashda. Nanoo‘tkazgichlar, nanorezistorlar, nanotranzistorlar, nanooptik elementlar tayyorlashda;
11) Elektr magnit nurlardan va yuqori temperaturadan himoya ekranlarini tayyorlashda “Stelle” texnologiyasi;
12) Dori vositalari uchun nanokonteynerlar tayyorlash mumkin (rasm 17).
Skanerlovchi tunelli mikroskop (STM) ishlash prinsiplari
Ikkita atomni ma’lum bir masofaga yaqinlashtirsak, unda bu atomlar orasida elektronlar almashinuvi ro‘y berishi mumkin. Bunda bu atomlarni elektronlari qo‘shimcha energiyaga ega bo‘lmaydilar. Bundan kelib chiqadiki, ikki jinslini olib, ma’lum bir masofaga yaqinlashtirsak, u holda bu ikkita jismlar orasida tunelli elektr toki oqib o‘tadi. Elektronlarning potensial to‘siqdan energiyaga ega bo‘lmasdan o‘tishi tunellanish deyiladi. Bu amalga oshishi uchun ikki shart bajarilishi lozim:

1. 
   Jismlarning birida erkin elektronlar ikkinchisida esa to‘ldirilmagan elektron bo‘shliqlari bo‘lishi kerakki, o‘sha bo‘sh joyga erkin elektronlar o‘ta olsin;
   
2. 
   Mazkur jismlar orasiga potensiallar o‘rtasidagi farqni qo‘yilishi talab qilinadi. Bunda uning kattaligi fazoviy tirqishni berkitganga nisbatan kamroq bo‘ladi;
   

Skanerlovchi tunneli mikroskopning texnik imkoniyatlari.
Asosiy texnikaviy xarakteristikasi kuyidagilar:
1. O‘rganilayotgan obekt yuzasining normasi bo‘yicha tasvirlash;
2. Ob’ektning yuzasi tekisligi bo’yicha, yani xv tekisligini tasvirlash.
STM ning obekt yuzasining normali bo’yicha tasvirlash yuqoriligi 0,01 nm.
Ob’ekt va zond orasidagi masofaga tunnel toki katta eksponetsial bog‘likligi kuzatiladi. Xv tekislikda yukori aniklikda tasvirlash tunnel toki elektronlari nurlari diametri sababli taminlanadi. U esa o‘z navbatida zond ninasining charxlanishiga bog‘lik. Zond 0,02 nm qadam bilan ko‘p marta o‘tkazilganda xv tekislikda tasvirni ko‘rsatishi 0,03 nm ga teng bo‘ladi.
STM ning amaldagi ko‘rsatish kobilyati ko‘plab omillarga boglik, ularning eng asosiylari tashqi vibratsiyalar, akustik shovqinlar, zondning sifati.
Mikroskopning ko‘rsatish qobilyatidan tashqari uning muhim jixati foydali oshishdir N=ar\dm.
.