Kirish bob. Brend tushunchasi va rivojlanish bosqichlari

2.2 Milliy brend tizimini shakllantirish va turistik korxonalarda brending mexanizmi
Milliy brend tizimini shakllantirish turistik korxonalarda brending mexanizmi orqali amalga oshiriladi. Bundan tashqari, quyidagilarni kuzatish muhimdir:
1 Identitet va imkoniyatlarni aniqlash: Turistik korxonalar oʻzlarining milliy identitetini aniqlash va qayta fikrlash lozim. Bu, mamlakatning unikal madaniyatini, tarixiy va tabiiy bogʻlanishlarni va unikal qobiliyatlarini oʻz ichiga oladi. Identitetni belgilab, turistik korxonalarning oʻzlariga xos xizmatlar va tajribalar taklif etish uchun birlay qobiliyatlarini aniqlash kerak.2 Tariflar va sloganda birlik: Turistik korxonalarning brending mexanizmini tashkil etishda, qobiliyatlar, tariflar va sloganning birlik va toʻgʻri birlikni taʼminlash kerak. Bu, mamlakatning turistik korxonalari oʻrtasida markalashganligini va turistlarga berilayotgan xizmatlarning bir xil xususiyatlarini taʼminlashga yordam beradi. 3 Ishonchli va sifatli xizmatlar: Turistik korxonalarda brendingni rivojlantirishning muhim qismi sifatli va ishonchli xizmatlarni taʼminlashdir. Bu, turistlarga unikal tajribalar, yuqori sifatli mehmonxona xizmatlari, yaxshi taʼminot va koʻp til bilan xizmat koʻrsatishni oʻz ichiga oladi. 4 Koʻngillilik va innovatsiyalar: Turistik korxonalarda brendingni rivojlantirish uchun koʻngillilik va innovatsiyalar oʻz muhim ahamiyatiga ega. Bu, yangi turistik tashriflar, tadbirlar va turistik imkoniyatlarga qoʻshish orqali turistlarning qiziqligini tortishga yordam beradi. 5 Reklama va marketing: Turistik korxonalarda brending mexanizmini amalga oshirishda effektiv reklama va marketing strategiyalari keng qoʻllaniladi. Bu, mamlakatning turistik korxonalari, sayohat agentliklari va onlayn platformalar orqali turistlarga xizmatlarining unikal xususiyatlarini va takliflarini taqdim etishda muhim ahamiyatga ega.6 Turistik korxonalarning integratsiyasi: Turistik korxonalarda brending mexanizmini amalga oshirish uchun turistik soxalarning integratsiyasi muhimdir. Mamlakatning madaniy, tarixiy, tabiiy, sport va boshqa turistik korxonalari bir-biriga uzviy bog’liqligi va bir biriga strategik yondashishi ko’zda tutiladi. Oʻzbekistonda turistik korxonalarda brending mexanizmini davom ettirishning muhim qadamlaridan biri integratsiya va hamkorlikdir. Bu, turistik korxonalarning birlashishini, oʻzaro hamkorlikni va bir-biriga qoʻllab-quvvatlashni talab qiladi. Quyidagilar bu mavzuda muhimdir: 7 Hamkorliklar va partnerliklar: Turistik korxonalarning brendingini rivojlantirish uchun boshqa sohalardagi hamkorliklar va partnerliklar muhim ahamiyatga ega. Bu, mamlakatning madaniyat, sanʼat, sport, ta'lim va boshqa sohalardagi tashkilotlar bilan hamkorlik qilishni oʻz ichiga oladi. Hamkorliklar turistik korxonalarga oʻzaro taʼsisiy boʻladi va turistlarga qoʻshimcha tajribalar taklif etish imkonini yaratadi.
8 Mamlakatning boshqa sohalaridan qoʻshimcha turistik obyektlar: Turistik korxonalarning brendingini rivojlantirish uchun mamlakatning boshqa sohalaridan ham qoʻshimcha turistik obyektlarni qoʻllash muhimdir. Bu, tabiiy boyliklar, madaniyat markazlari, sport va rekreatsiya obyektlari, taʼlim markazlari, tibbiyot turizmi va boshqa obyektlarni oʻz ichiga oladi. Ushbu obyektlar turistik korxonalarga diversitet va unikal tajribalar taklif etishga imkon yaratadi.9 Reklam kampaniyalari va tashriflar: Turistik korxonalarning brending mexanizmini rivojlantirishda effektiv reklam kampaniyalari va tashriflar katta ahamiyatga ega. Mamlakatning turistik korxonalari reklam strategiyalarini isloh etish, xalqaro tadbirlarda ishtirok etish, turist tashriflarini oʻtkazish va media kanallaridan foydalanish orqali turistlarni qiziqlantirish va ularga korxona xizmatlarini taqdim etish imkonini yaratadi.10 Sifat va takliflar ustidan ishlash: Turistik korxonalarda brending mexanizmini rivojlantirish uchun sifatli xizmatlar va unikal takliflar ustidan ishlash zarurdir. Xizmatlarni sifatliroq qilish, taʼlim va professional kadrlarni rivojlantirish, turistik korxonalarga mahalliy xususiyatlarni qoʻllash va qulayliklarni taʼminlash katta ahamiyatga ega.11 Elektronika va onlayn platformalar: Turistik korxonalarda brendning mexanizmini rivojlantirish uchun elektronika va onlayn platformalardan foydalanish muhimdir. Bugungi kunda, ko'p turistlar onlayn platformalar orqali sayohatlarini rejalashtirish, mehmonxonalar va transport xizmatlarini band qilish, tadbirlarga qatnashish va ko'plab boshqa xizmatlarni buyurtma berishlari mumkin. Turistik korxonalarning o'z saytlari, mobil ilovalar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa onlayn platformalar orqali, turistlar bilan to'g'ridan-to'g'ri aloqada bo'lish, xizmatlarini taklif etish va takliflarini ko'rsatish imkoniyati mavjud. 12 Turistlarga sayohat ma'lumotlari: Turistik korxonalarning brending mexanizmini rivojlantirishda turistlarga sayohat ma'lumotlari taqdim etish katta ahamiyatga ega. Mamlakatning turistik korxonalari, tadbirlari va imkoniyatlariga doir to'liq va to'g'ri ma'lumotlar taqdim etish, sayohat rejalarini, obyektlarini va aktivitetsizliklarni tavsiflash, hamda turistlarning savollarini javoblash uchun ma'lumotlar resurslarini yaxshi shaklda taqdim etish muhimdir.Turistik korxonalarda brending mexanizmini rivojlantirish uchun integratsiya, hamkorlik, sifatli xizmatlar, reklama, onlayn platformalar va turistlarga ma'lumotlar taqdim etish kabi qadamlar juda muhimdir. Bu asoslar orqali Oʻzbekistondagi turistik korxonalarning brendlarini kuchaytirish, koʻp turistlarni jalb qilish va ularga unikal tajribalar taklif etish imkoniyatini yaratish mumkin. Mamlakatimizning ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotiga bosqichma – bosqich o‘tishga asoslangan hozirgi siyosati, korxonalar va tashkilotlar faoliyatini samarali tashkil qilish va korxonalardagi iqtisodiy munosabatlarni bozor iqtisodiyoti talablariga moslashtirish zaruriyatini keltirib chiqaradi.


Har bir korxona raqobatda kutilmagan tadbirlarni amalga oshirish natijasida biznes sohasida yangi rivojlanish yo‘llari ortib bormoqda. Iste’molchilar va mahsulot yetkazib beruvchilar orasidagi munosabatlarni bozor tamoyillari orasida tartibga solishning bugungi bosqichida tovar ishlab chiqaruvchilarning ishlab chiqarish, sotish strategiyasini takomillashtirish, shuningdek brending siyosatini ishlab chiqish maqsadga muvofiqdirBrendingning mamlakatimizdagi muvaffaqiyatli misollariga e’tibor bersak, hammasi ham unchalik yomon emasligini ko‘ramiz.Tabiatiga ko’ra brending 2ta amaliy maqsadga ega. Birinchisi, Brending — bu muloqotning amaliy quroli. Ishlab chiqaruvchi va xaridor o‘rtasidagi muloqot. Va bu muloqot qanchalik to’g’ri yo‘lga qo‘yilsa, korxonaning brending siyosati natijasi shunchalik samaraga ega bo’ladi. Shuning uchun biz, bozor qatnashchilari orasidagi muloqotni tashkil qilish san’atini – brending deb ataymiz.Ikkinchisi, brending – raqobatdan ajralish qurolidir.Davlatimizda ikkinchi maqsad bilan ahvol unchalik ham yaxshi bo’lmasa (chunki, o‘z segmentlarida yangi bo’lgan va foyda haqida vaqtincha qayg’urmaydigan mahsulotlar juda ko‘p), birinchisi bilan hammasi o‘z o‘rnida bo‘lishi kerak.Sifatli mahsulot ishlab chiqarishiga qaramay, o‘zbek ishlab chiqaruvchilarining odatiy muammosi – ular qadoqlash, qadoq dizayni va reklamadan to‘g‘ri va samarali foydalanishmaydi. Tashqi ko‘rinishidan sifatsiz bo‘lgani uchun, biz ishlab chiqargan mahsulotlar qo‘shni mamlakatlar bilan raqobatlasha olmayapti.Qachongacha o’zbek iste’molchisi: “O‘zbekiston mahsulotlarini sotib olish o‘rniga, yaxshisi Qozog‘istonning mahsulotidan (yog‘, pishloq) ola qolay” degan fikr bilan yashaydi. Rossiyaning mahsulotlari haqida gapirmasa ham bo‘ladi. Ular allaqachon chiroyli qadoqlanib, reklama qilib berilgan. Birinchi mulohaza. O‘zbekistonda brendlar kerakmi?Ha, ular bor. Iste’molchi uchun kurashayotgan viloyatlarda brending jarayoni sekin asta rivojlanib kelmoqda. Ularning ko‘pchiligi hali brend darajasiga chiqmagan bo‘lsada, lekin bor. Uyali operatorlar, sharbatlar, mineral suvlar mamlakatda peshqadamdir. Qolganlari esa o‘z imkoniyatlari va brend kuchidan yetarlicha foydalana olmayaptilar.Ko’pchilik, fransuzlarning “Grey Goose”i bilan ruslarning “Столичная” aroqlari o’rtasidagi farqini kuchli marketing va reklamaning to‘g’ri yo‘lga qo‘yilganidan deb bilmaydi. Vaholanki shunday, aynan yuqoridagi 2 omil tufayligina “Grey Goose” o‘z sohasida yetakchi. Aroq bozori faqat brending asosida ushlab turiladi. Bir xil tarkib, bir xil ta’m va bir xil texnologiya. Hammasi bir xil, faqat “Grey Goose” dagi elitpozitsiya va elit reklamalardan boshqa. Shuning uchun “Grey Goose” premium klassdagi tovar, “Столичная” bo’lsa odatiy iste’mol uchun deb e’tirof etiladi.Huddi shu ishni bizning mahsulotlar bilan ham qilish mumkin. Maqsadning aniq qo’yilishi, maqsadli auditoriyani to’g’ri tanlash, chiroyli qadoq va reklama orqali Toshketda ishlab chiqarilgan makaronlarni brendga aylantirish va yuz minglab uy bekalarining ishonchini qozonish bilan birga ular xohlayotgan narsani taqdim etish mumkin.Bunda narxni to’g’ri tanlash ham o’ta muhimdir. Albatta ishlab chiqaruvchi narxni o’zi belgilaydi, lekin bozorda o’z o’rnini egallash uchun mahsulot narxini va shu bilan birga sifatini ham ozgina tushirish kerak bo’ladi. Agar past narxli strategiya tanlansa, barcha hududlarda bemalol raqobat qilish mumkin bo’ladi. Lekin agar maqsad – hammasini tezroq sotish bo’lsa, ehtiyotkorlik talab etiladi. Chunki haridor unga ikkinchi imkoniyatni bermasligi mumkin. Ular birinchi marta olgan mahsuloti “yomon”, yoki “brak” chiqsa, boshqa ishlab chiqaruvchini qidirishadi. Va bu tushumning kamayishiga olib keladi.Ikkinchi yo’li – haridorlarni o’z statusini saqlab qolish orqali ushlab qolish. Buning iloji bor va ko’plab kompaniyalar shu usuldan foydalanadi. Bu ham brendingning bir ko’rinishi.Ikkinchi mulohaza: O’zbek ishlab chiqaruvchilari g’arbiy marketing modeliga tayyormi?Kotler, Traut va hatto Igor Manning marketing modellari va tadqiqotlari bizning o’zbek bozorimizda unchalik ham qabul qilinavermaydi. Qo’llanilsa ham, doimiy ravishda emas.Misol uchun, maqsadli auditoriya bo’yicha ma’lumotlar to’plashni hech kim inkor qilmagan, lekin SWOT tahlil (kompaniyaning kuchli, kuchsiz tomonlari, imkoniyatlari va xavf-xatarlariga asoslangan bozor holati tadqiqoti)ni biz misol qilib keltirayotgan makaronlar bo’yicha o’tkazish ma’nosiz bo’lsa kerak.Ko’pchilik ishlab chiqaruvchilar va xizmat ko’rsatish korxonalari “brendingda pul yo’q” deb o’ylashadi. Ammo, ulgurji tovar ishlab chiqaruvchilar, shunga e’tibor berish kerakki, hozirda chakana savdo tarmoqlari “brendingda pul yo’qligi”dan foydalanib, ularning o’rnida o’z brendlarini keng targ’ib qilishmoqda, hamda rastalardagi joylarini egallashmoqda.Har qanday inson, jumladan, o’zbek iste’molchisida ham u iste’mol qiladigan va “o’zimizniki” deb o’ylaydigan mahsulotlar ro’yxati bor, shuningdek, “mavqei past” deb hisoblaydigan mahsulotlar ro’yhati ham bor.Agar “o’zining” mahsuloti uning uchun hamyonbop bo’lmasa, u ikkinchi ro’yxatdagi mahsulotga e’tibor bermay, balki boshqa, unga nisbatan tasavvuri kamroq bo’lgan mahsulotni tanlaydi va buni yangi narsani tatib ko’rish xohishi bilan oqlaydi.Huddi mana shu yerda, aynan mahsulotlar almashinuvi paytida korxonada o’zining brendini iste’molchilarga namoyish qilish imkoniyati paydo bo’ladi, albatta agar uning brendi mavjud bo’lsa.iste’molchilar o’zimizning milliy brendlarni qabul qilishga tayyor!Baxtimizga yoki baxtga qarshi “qanday qilib muvaffaqiyatli brend yaratish mumkin?” degan savolga javob yo’q. Bu savolga javob berish, huddi “qanday qilib million (USD) topish mumkin?” degan savolga javob berish bilan barobar. Biror belgi yoki oddiygina “N” harfini tasvirlash, uni ilgari surish uchun ancha mablag’ sarflanishi mumkin va bu juda taniqli harf yoki biror belgining ko’rinishi bo’lib qolishi mumkin. Lekin bu brend bo’lib qolishiga hech kim kafolat bera olmaydi.Quyida brend yaratishda kerak bo’lishi mumkin bo’lgan takliflar berilgan.Bo’lajak brendni yaratish haqidagi g’oya sizniki bo’lishi kerak. Bo’lajak brendning egasi sifatida siz brendning ma’nosini, iste’molchilar uchun u nima bo’lishini, iste’molchi sifatida kimlarni ko’rishni xohlayotganingizni aniq bilishingiz kerak. Brending agentliklari sizga turli xil konsepsiya taklif qilishlari, uning tashqi ko’rinishini shakllantirib berishlari, brendni iste’molchiga yetkazishga yordam berishimumkin. Agentliklar turli bozorlarda har xil iste’molchilar bilan ishlash tajribasiga ega bo’lib, siz ko’rmay o’tkazib yuborgan biror narsani ko’rishlari mumkin. Shuningdek, ular hatto savdo belgisini to’g’ridan – to‘g‘ri bozorga olib chiqishlari mumkin. Ammo brendning “otasi” siz bo’lishingiz kerak.Brend g’oyasi haqiqiy bo’lishi va korxona ishlarining real holatiga javob berishi kerak. Brend orqali kompaniya haqida gapirilishi kerak, zero brend manbaalarni kompaniya ichidan oladi.
2. Maqsadli auditoriya bu faqat aniq omillarni to‘plash emas
Faqat bir toifadagi iste’molchidan umid qilinishi noto‘g‘ri. Agar iste’molchi toifasi chegarasidan chiqishning uddasidan chiqilsa, odamlar faqat sharbat emas, balki mineral suv, yaxna choylarni ichishi mumkinligi, yoki hammaning o’z qiziqishi, ehtiyojlari borligini va sizning mahsulotingiz ularda umuman qiziqish uyg’otmasligi tushunilgan bo’lar edi. Shundagina ularning ro’yxatlarida ancha muncha qiziqarli narsalar topiladi. Agar shu ro’yxatning tuzilishi, uning mantiqi tushunilsa mahsulotning brendga aylanishida ustunlikka ega bo’lish mumkin. Boshqa kategoriyalardagi brendlarning tuzilishi texnologiyasini tahlil qilish kerak, chunki barcha strategiyalar shu paytgacha ishlab chiqib bo’lingan. Eng muhimi – ularni topish, va kompaniya brendini yaratishda to’g’ri qo’llay olish kerak.
3. Belgi yoki nomdan muvaffaqiyat kutmang
Mahsulot belgisi sodda, oddiy bo’lishi kerak huddi “Paynet”ning yashil doirasi kabi. Iste’molchi hayolida paydo bo’ladigan bir lahzali bo’shliqdan unumli foydalanish kerak. Unchalik ham yomon bo’lmagan iste’molchilik xususiyatlaridan biri neyming, ya’ni tovarga nom berish brendni o’ldirishi ham yoki uni ana shu bir lahzalik bo’shliqda iste’molchining ongiga joylashi ham mumkin. Umuman olganda, brend – bu savdo belgisi nomi, logotipi emas, brend – bu mahsulotning barcha elementlari majmui(o’rami, qadog’i, aloqa yo’llari, kommunikatsiya, tajriba va albatta jamoat bahosi)dir.
4. Brend butunligicha ishlaydi
Mahsulot tanlayotib iste’molchi mahsulot tafsilotlariga, dizayniga, yoki reklama xabarlariga yopishib oladi deb o’ylamaslik kerak. Agar brend biron – bir va’da berayotgan bo’lsa, iste’molchi va’dangizni to’laligicha ko’rib chiqishini bugungi kun amaliyoti ham isbotlamoqda. Brend iste’molchi tanlovini osonlashtirishi, unga vaziyatni tez tushunib olishi uchun imkon tug’dirishi hamda mahsulot manbalarini aniqlab berishi kerak. Buning uchun birinchi navbatda iste’molchida mahsulotga bo’lgan ishonchni uyg’otish kerak va bunga haqqoniy yo’l bilan erishish kerak.Chunki iste’molchi mahsulot bilan birinchi tanishuvda (savdoda) unga yetarlicha baho bera olmaydi va mahsulotni tanlanish darajasi pasayib ketishi mumkin bo’lgan xavf paydo bo’ladi. Mana shu yerda brend kuchga kirishi, sifat signalini berishi va birlamchi xavfdan mahsulotni ozod qilishi kerak.
5. O’zgarishlarga amal qiling, zamon bilan hamnafas bo’ling
Brend davrlar orasida o’ziga qiziqish uyg’otib yashashi hamda jamiyatdagi o’zgarishlarga shiddat bilan javob berishi kerak. Hozirda mahsulotlar uyda, oila davrasida hamda ko’chada, do’stlar bilan istemol qilinadigan turlarga bo’linyapti. Maqsadli auditoriya yoshlar bo’lgan, ko’chada iste’mol qilinadigan mahsulotlar yorqin ifodalangan namoyishkorona harakterga ( xursandchilik, baxt) ega. Uyda iste’mol qilinadigan mahsulotlarning vazifasi o’zgacha. Jamiyat tobora jonlanib borar ekan, bitta mahsulotning “ hamma uchun” ligi ozayib boraveradi. Mamlakatimizning ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotiga bosqichma –bosqich o’tishga asoslangan hozirgi siyosati, korxonalar va tashkilotlar faoliyatini samarali tashkil qilish va korxonalardagi iqtisodiy munosabatlarni bozor iqtisodiyoti talablariga moslashtirish zaruriyatini keltirib chiqaradi.Har bir korxona raqobatda kutilmagan tadbirlarni amalga oshirish natijasida biznes sohasida yangi rivojlanish yo’llari ortib bormoqda. Iste’molchilar va mahsulot yetkazib beruvchilar orasidagi munosabatlarni bozor tamoyillari orasida tartibga solishning bugungi bosqichida tovar ishlab chiqaruvchilarning ishlab chiqarish, sotish strategiyasini takomillashtirish, shuningdek brending siyosatini ishlab chiqish maqsadga muvofiqdir.Mavzuga oid adabiyotlar tahlili.Xorijiy kompaniyalarda brending mexanizmini amalga oshirish siyosatini o’rganish masalalari bo’yicha chet el olimlaridan D.Aaker1, Kumar V, Tomas Gad2va boshqalarning bar qator asarlari ushbu sohadagi tadqiqotlarga bag’ishlangan. MDH mamlakatlari iqtisodchilarining asarlarida ham marketing strategiyasini rejalashtirish muammolari o’z aksini topgan bo’ladi .
Y uqоri teхnika va teхnоlоgiyalarning rivоjlanishi zamоnaviy biznes оlamini raqоbatbardоsh brendlarga aylantirib yubоrdi va bu bilan bоzоrni egallashda afzalliklar yaratdi. Zamоnaviy brendlar kоmpaniya faоliyatida muhim kоmpоnentga aylandi. Kоmpaniyaning brend belgilari ishоnch, mustahkamlik, iste’mоlchilarda ma’lum bir darajada ularga nisbatan umidvоrlik yaratildi. Brendlar iste’mоlchilarning оngini zabt etish strategiyalarini kuchaytirdilar. Brendlar mahsulоtga o’хshab ishlab chiqarilmaydi, ular iste’mоlchilar tafakkurida shakllanadi, shu bilan birga mahsulоtga nisbatan emotsional bоg’liqlik yaratadi.D. Aaker brendning ikkita darajali tizimini yaratadi. Bu erda markazda mahsulоtni berib, atrоfida unga bоg’liq bo’lgan asotsiatsiyalarni belgilaydi (1-rasm). 1-rasm. A.Akerning brendni tashkil etadigan tizimlar .
Brendning iste’mоl ko’lami qanchalik keng bo’lsa, iste’mоlchi bilan оradagi munоsabatlar ham shunchalik yaхshi bo’ladi. Masalan, “Беседа” chоyini оlaylik, mahsulоtning asotsiatsiyasi хalqning chоy ichish urf-оdatlariga, оilaviy chоy atrоfidagi yig’ilib o’tirishlariga bоg’lagan. Bunday munоsabat brendning “Беседа” deb atalishiga mоnan bo’lgan.Milliy brendning rivojlanishi ham brending jarayonini qay darajada tashkil topganiga bevosita bog’liq. Brending jarayoni–bu bоshqaruv faоliyatining majmui bo’lib, brending tizimida operatsiya va protseduralarning o’zarо, uyg’un mоs ravishda ta’minlоvchi usul va uslublardan ibоrat.Brending jarayoni davriy хususiyatga ega bo’lib, quyidagi bоsqichlardan tashkil tоpadi:1-Bоsqich.Хaridоrlarning ehtiyoji va qiziqishi asоsida aхbоrоt ma’lumоtlarini yig’ish va uni tahlil qilish, savdоmarkasiga bo’lgan munоsabatini o’rganish, hamda raqоbatchi brendlarning хatti-harakatlarini kuzatish;2-Bоsqich.Brendning straregik barqarоrligini ta’minlab berish uchun qarоrlar ishlab chiqish va uni qabul qilish;3-Bоsqich. Qabul qilingan qarоrlarni amalda qo’llash;4-Bоsqich.Bоshqaruv qarоrlarining amalda qo’llanilish jarayonini nazоrat qilish;5-Bоsqich.Qarоrning bajarilishini muvоfiqlashtirish.Umuman, korxonada brend qurish texnologiyasining asoslari quyidagilar bo’lib hisoblanadi:1. Brendning mоhiyatini aniqlash. 2. Brend nоmini tanlashda ratsional va emotsional aspektlarni inоbatga оlish. 3. Brend mоhiyati va asotsiatsiyalarini turkumlanishini tahlil qilish. 4. Brendning ustunliklarini uni pozitsiyalashda hisоbga оlish. 5. Brend va uning atrоfida o’rab turgan оmillarni ketma-ketligini mоdellash.
Brendingda empirik marketing strategiyasi ahamiyatga ega hisoblanadi. Chunki bu marketing bo’yicha brend –bu empirik havоtirlikning yo’naltiruvchisidir, ularga nоmlar, lоgоtiplar, ishоralar, marketing vоqealar, iste’mol qiluvchilar bilan alоqa va bоshqalar kiradi.Bunga fоrmula qilib, “Brend = Identifikatоr”, ya’ni brend kimga tegishli ekanligi va shu оrqali brend sifatini belgilab berishga qaratilgan bo’lishini aytishimiz mumkin. Yana “Brend = Хavоtirlik”, bu insоnning his-tuyg’uga javоb beradigan оrganlariga ta’sir etib, aql-idrоk va yurakni zabt etishga qaratiladi.1-jadvalBrendingda empirik marketing strategiyasiga asoslanga empirik model5Xulosa. Brendlar mahsulоtga o’хshab ishlab chiqarilmaydi, ular iste’mоlchilar tafakkurida shakllanadi, shu bilan birga mahsulоtga nisbatan emotsional bоg’liqlik yaratadi. Brending –tоvarni bоzоrdagi faоliyatini оshirish uchun qo’llanilib, tоvar belgisi, markasi, qadоg’i, reklamasi va bоshqalar bilan birgalikda, mahsulоtni Sifatli mahsulot ishlab chiqarishiga qaramay, o’zbek ishlab chiqaruvchilarining odatiy muammosi –ular qadoqlash, qadoq dizayni va reklamadan to’g’ri va samarali foydalanishmaydi. Tashqi ko’rinishidan sifatsiz bo’lgani uchun, biz ishlab chiqargan mahsulotlar qo’shni mamlakatlar bilan raqobatlasha olmayapti. Qachongacha o’zbek iste’molchisi: “O’zbekiston mahsulotlarini sotib olish o’rniga, yaxshisi Qozog’istonning mahsulotidan (yog’, pishloq) ola qolay” degan fikr bilan yashaydi. Rossiyaning mahsulotlari haqida gapirmasa ham bo’ladi. Ular allaqachon chiroyli qadoqlanib, reklama qilib berilgan.Ko’pchilik, fransuzlarning “Grey Goose”i bilan ruslarning “Столичная” aroqlari o’rtasidagi farqini kuchli marketing va reklamaning to’g’ri yo’lga qo’yilganidan deb bilmaydi. Vaholanki shunday, aynan yuqoridagi 2 omil tufayligina “Grey Goose” o’z sohasida yetakchi. Aroq bozori faqat brending asosida ushlab turiladi. Bir xil tarkib, bir xil ta’m va bir xil texnologiya. Hammasi bir xil, faqat “Grey Goose” dagi elitpozitsiya va elit reklamalardan boshqa. Shuning uchun “Grey Goose” premium klassdagi tovar, “Столичная” bo’lsa odatiy iste’mol uchun deb e’tirof etiladi.