«kimyo» kafedrasi “umumiy kimyo” fanidan

4₁¹H ® ₂⁴He + 2₊b
TermoYadro reaksiyalarida ham juda katta energiya ajralib chiqadi, uni qiymati 1 g vodorodga nisbatan 6,87 MeV yoki 644 million kJ/mol qiymatga ega.
Bu qiymat yuqori sifatli tosh ko’mir yonganda chiqadigan energiyadan 15 million marta ko’pdir.
Yadro reaksiyalari asosida olingan birinchi kimyoviy element texnisiy hisoblanadi. Uni olish uchun molibdenga deytronlar ta’sir ettirilgan:
₄₂⁹⁸Mo+₁² H ® ₄₃⁹²Tc +₀¹n yoki ₄₂⁹⁸Mo (D,n) ₄₃⁹⁹Tc
Keyinchalik 85- element astat, 61- element prometiy, 87- element fransiy ham olingan.
Transuran elementlari olish uchun Yadro reaksiyalarida neytronlar, a-zarrachalar, deytronlar yuqori energiyali holatda ko’p zaryadli ionlar bilan ta’sirlashtiriladi. Yadro reaktorlarida neytronlarni ta’sir ettirish orqali barcha transuran elementlarining izotoplarini olish mumkin.Ana shu usullarda 100- element fermiygacha bo’lgan transuran elementlar izotoplari olingan. Kelajakda yangi elementlar sintezi barqaror og’ir elementlar izotoplarini olish yo’nalishida amalga oshirilsa kerak.
Atomlar spektri. Atomning yadroviy tuzilishi modda tuzilishini bilishda muhim qadam hisoblanadi. Rezerford nazariyasi ikki qarama-qarshilikka ega:
-bu nazariya atomning barqarorligini tushuntura olmadi. Musbat zaryadlangan Yadro atrofida aylanayotgan elektron elektromagnit to’lqinlari tarqata borib o’z energiyasini yo’qota borishi buning natijasida elektron borgan sari Yadroga yaqinlasha boradi. U hamma energiyani yo’qotgandan so’ng Yadroga qulashi kerak. Ammo atomlar cheksiz uzoq vaqt barqaror va buzilmasdan tura oladi.
-atomning Rezerford bo’yicha tuzilishi atom spektrlari to’g’risida noto’g’ri xulosalar chiqarishga olib keladi. Yadro atrofida aylanayotgan elektron Yadroga yaqinlashib o’zining harakat tezligini doim o’zgartirib borishi kerak. Elektron tarqatayotgan nurning to’lqin chastotasi uning aylanish chastotasiga bog’liq va uzluksiz o’zgarib borishi kerak. Demak, atomlar tomonidan tarqatilayotgan nur uzluksiz spektrga ega bo’ladi.
SHunday qilib, Rezerford nazariyasi atomlarning barqarorligi va atomlar spektrini uzlukli tabiatini tushuntirib bera olmadi.
Ma’lumki qattiq modda yoki suyuqlik tomonidan tarqatilgan nur uzluksiz tabiatga ega. CHo’g’lantirilgan gazlar va bug’larning spektri aniq to’lqin uzunligiga ega bo’ladi, bular qora chiziq bilan bir-biridan ajralgan bo’ladi. Masalan, kaliyning atom spektrida uchta chiziq bor (2 qizil va 1 binafsha). Bunday spektrlar chiziqli spektrlar deyiladi va ular har bir element uchun xarakterli bo’ladi.