Kimyo (5110500-Geografiya o’qitish metodikasi ta’lim yо‘nalishi talabalari uchun о‘quv qо‘llanma)

 
Tuproqdagi namlik miqdorini aniqlash. 
Tuproqning namligini aniqlash uchun xar xil uchastkalardan tuproq 
namunasi olinib, kuritish shkafida kuritiladi. Namunaning avvalgi va keyingi 
massalari orasidagi farkdan tuproqdagi namlik miqdori xisoblanadi. 
Analiz bajarish tartibi. Tajriba tavfsilotlarini yozish uchun quyidagicha 
jadval tayyorlanadi 
Byuksning 
massasi 
gramm hisobida 
Tuproqning massasi 
g hisobida 
Tuproqning 
namligi 
% 
hisobida 
Tuproqsi
z 
Nam 
tuproq 
bilan 
Quritil 
gan 
tuproq 
bilan 
Qu 
ritil
mag
an
Quri 
til 
gan 
Maydonning turli uchastkalaridan 15-20 sm cho’kurlikdan tuproq namunasi 
(0,5g dan) olib, uni kopkogi zich bekiladigan, massasi aniq, toza va kuruk byuksga
solinadi, so’ngra byuksning tuproq bilan birgalikdagi massasi aniqlanadi. Shundan 
keyin tuproqli byuks 100-105 0S gacha qizdirilgan kuritish shkafiga kuyiladi. 
Bunda byuksning kopkogini olib kuritish shkafidagi byuks yoniga kuyish kerak. 
Byuks bir nechta bo’lsa, byuks va kopkokning ishkalangan joyiga kora kalam bilan 
bir xildagi nomer kuyish kerak. 
Tuproqli byuks 3-4 soat davomida quritilgandan so’ng, byuks va uning 
kopkogini tigel kiskich bilan shkafdan olib, eksi qatorga chinni plastinka ustiga 
qo’yiladi va uning temperaturasi xona temperaturasiga tenglashguncha, ya‘ni 20-
25 minut kutiladi. Quritilgan tuproqni xavoda sovitish maksadga muvofik emas, 
chunki u xavodan namni yutadi. 
Sovitilgan tuproqli byuksning kopkogi yopiladi va massasi analitik tarozida
aniqlanadi.
Tuproq yana kuritish shkafida 1 soat davomida kuritiladi, eksiqatorda 
sovitilib, massasi ulchanadi. Agar qayta tortilganda quritilgan tuproqli byuksning 

---

birinchi va ikkinchi ulchangan massalari o’zaro teng bo’lsa, kuritishni tugallangan 
deb xsioblash mumkin. 
Tuproqdagi namlikni % miqdorini xisoblash uchun quyidagi formuladan 
foydalanish mumkin: 
а
в
х


100
%
bu yerda: a – kuritilmagan tuproq massasi, g xisobida 
v- quritilgan tuproq massasi, g xisobida. 
Analiz bajarish uchun ko’p vaqt kerak bo’ladi va uni bir mashgulot 
davomida bajarib bo’lmaydi, shuning uchun tuproqni oxirigacha kuritishni 
laborantga topshirib, keyingi mashgulotga qadar eksiqatorda saqlab, so’ngra 
massasini tarozida aniqlash mumkin