Kimyo (5110500-Geografiya o’qitish metodikasi ta’lim yо‘nalishi talabalari uchun о‘quv qо‘llanma)

---

“KIMYO VA UNI О‘QITISH METODIKASI” kafedrasi 
H.U.Dehqonov, S.A.Movlonova 
KIMYO
(5110500-Geografiya o’qitish metodikasi 
ta’lim yо‘nalishi talabalari uchun о‘quv qо‘llanma) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
T
OSHKЕNT 
–
 
2020 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM 
VAZIRLIGI
QO’QON DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI 

---

Kirish. 
Kimyo fani mo’jizakor fan. Kimyo fani yutuqlarini har sohada ko’rishimiz 
mumkin. Kiyib yurgan kiyimimiz, oziq-ovqat mahsulotlari, dori-darmon vositalari, 
xo’jalik mollari, parfyumeriya sohasi, energetika sohasi va bir qancha sohalarda 
kimyo fanining o’rni beqiyos. 
Kimyo fanini o’rganish davomida biz uning qanday fan ekanligini, 
o’rganilish sohalarini, kimyo fanidagi kimyoviy jarayonlarning reaksiya 
tenglamalari orqali ifodalanishini o’rganamiz. 
Hozirgi kunda kimyo fanini o’rganishda kompyuterdan foydalanish, ya’ni 
demonstratsion tajribalarni kompyuter yordamida tushuntirish talabalarning 
tasavvur qilish qobiliyatini kengaytirishga xizmat qiladi. 
Ushbu o’quv qo’llanma pedagogika universitetlarining geografiya o’qitish 
metodikasi ta’lim yо‘nalishi talabalari uchun tasdiqlangan, kimyo о‘quv dasturi 
asosida tuzilgan bо‘lib, asosiy maqsad nazariy-amaliy va mustaqil mashg‘ulotlarni 
talabalar tomonidan osonroq о‘zlashtirilishiga qaratilgan, ayniqsa mustaqil 
bajariladigan amaliy mashg‘ulotlarni sifatli uyushtirish uchun, talabalarni о‘quv 
qо‘llanmalar bilan ta’minlash zarur. Hozirgi mavjud qо‘llanmalar asosan rus tilida, 
о‘zbek tilida chiqqanlari aynan universitet shu yо‘nalish talabalari uchun dastur 
asosida yozilmagan. 
Talabalar kurs davomida mustaqil ishlash uchun anorganik birikmalarning 
nomenklaturasini, tuzilishini, olinish usullarini, fizikaviy va kimyoviy xossalarini 
sinchkovlik bilan о‘rganishlari talab qilinadi. Buning uchun ular: anorganik 
moddalar о‘rtasidagi genetik bog‘lanishni, modda molekulasini kimyoviy 
tuzilishini, elektron tuzilishini, qutblanish va orbitallarni tuzilishini, modda 
molekulalari о‘rtasidagi boradigan reaksiyalar, reaksiya mexanizmlari, reaksiy 
turlari, muhitning ta’siri hamda olingan bilimlarni amaliy jihatdan qо‘llay bilishlari 
kerak.
Kimyo fani bо‘yicha amaliy mashg‘ulotlarni bajarishdan avval talaba shu 
mavzuga oid moddalarning kimyoviy xossalari bilan tanish bо‘lishi kerak. Talaba 
mazkur kurs davomida D.I.Mеndеlеyevning dаvriy jаdvаli vа dаvriy qоnuni, 
Dispеrs sistеmalarning tuzilishi va tarkibi, metallmaslar, suvning qattiqligi va uni 
yumshatish usullari, cho’yan va po’lat ishlab chiqarish, mineral ma’danlarning 
tuzilishi va tarkibi, Neft va uning tarkibini o’rganish, miqdoriy analizning 
perganometriya, yodometriya, kompleksometriya metodlari, O’zbekistondagi 
tabiiy qazilma boyliklari, konlar, ishlab chiqarish korxonalari, ularning xaritadagi 
o’rnini aniqlash, tabiiy xaritalarda zahiralarning o’rnini belgilashlarni o’rganishi 
uchun ma’ruza mashg’ulotidagi mavzularni to’liq egallashlari zarur. 
Mazkur о‘quv qо‘llanmada dasturga kо‘ra о‘nta mavzuga tegishli amaliy 
mashg‘ulot ishlari kiritilgan bо‘lib, har bir mavzudan keyin tegishli amaliy 
mashg‘ulotlarni bajarish uchun keltirilgan hamda kollokvium savollari va mustaqil 
о‘rganish uchun testlar berilgan. 
Test savollari dasturga binoan beriladigan ma’ruzalar matni asosida tuzilgan 
bо‘lib, bu savollardan nazorat uchun bir necha variantlar tayyorlanadi va shunga 
о‘xshash boshqa savollar bilan oson almashtirilib yangilanadi. Test savollari 

---

bо‘yicha tayyorlangan va ularga javob bera oladigan talaba kimyoni tо‘la 
о‘zlashtirgan deb hisoblanishi mumkin.
Talaba mustaqil o’rganishi uchun mavzular asosida qo’shimcha 
adabiyotlardan foydalanishlari va yanada ko’proq ma’lumotlarga ega bo’lishi 
lozim.